Kategoria: varia

Każdego roku 28 stycznia obchodzimy Europejski Dzień Ochrony Danych Osobowych. To święto, którego celem jest jest podniesienie świadomości i wspieranie działań w zakresie ochrony prywatności i danych osobowych. Ustanowiono je w 2006 roku w rocznicę uchwalenia pierwszego prawa dot. kwestii ochrony danych osobowych. Świętują ludzie w 47 krajach, nie tylko w Europie, ale też m.in. Stanach Zjednoczonych, Kanadzie czy Nigerii. Polska uczestniczy w obchodach od początku, czyli od 2007 roku.

Każdy z nas powinien wiedzieć, że ma prawo do ochrony swojej prywatności. Informacje o nas powinny mieć tylko uprawnione osoby i instytucje, np. szkoły, urzędy czy szpitale i tylko w takim zakresie, jaki przewiduje prawo. Kiedy z własnej woli podajemy swoje dane, np. robiąc internetowe zakupy, zakładając konta na portalach czy odwiedzając strony internetowe, mamy prawo oczekiwać, że będą one bezpieczne i nie posłużą do innych celów niż te, na które się zgodziliśmy.

Prawem regulującym zagadnienia związane z przetwarzaniem danych osobowych jest RODO. To skrótowiec od nazwy Rozporządzenie Ogólne o Ochronie Danych Osobowych, które uchwalono w Europie w 2016 r. Daje ono ludziom prawo do kontroli nad swoimi danymi osobowymi. RODO oznacza, że nasze dane osobowe nie mogą być używane lub przetwarzane bez naszej zgody. Organizacje, firmy, strony czy aplikacje muszą jasno informować, w jaki sposób gromadzą, przetwarzają i używają informacji o nas, a my mamy prawo do kontrolowania tego procesu.

Słowniczek:

• Dane osobowe – wszelkie informacje dotyczące zidentyfikowanej lub możliwej do zidentyfikowania osoby fizycznej (czyli rzeczywiście istniejącej).
• Dane wrażliwe – dane podlegające szczególnej ochronie, np. pochodzenie rasowe i etniczne, przekonania religijne, filozoficzne i polityczne, stan zdrowia, orientacja seksualna, dane biometryczne.
• Dane biometryczne – dane umożliwiające identyfikację na podstawie cech fizycznych, takich jak wizerunek twarzy, odcisk palca, siatkówka oka, głos, kod genetyczny itp.
• Przetwarzanie danych osobowych – wykonywanie jakichkolwiek operacji na danych osobowych, takich jak np. zbieranie, utrwalanie, przechowywanie, opracowywanie, zmienianie, udostępnianie i usuwanie, zwłaszcza w systemach informatycznych.
• RODO – Rozporządzenie Ogólne o Ochronie Danych Osobowych obowiązujące w Unii Europejskiej od 2016 roku. Reguluje sposób gromadzenia i przetwarzania danych osobowych przez firmy i organizacje.
• UODO – Urząd Ochrony Danych Osobowych – polski organ kontrolujący zgodne z prawem przetwarzania danych osobowych. Jego zadaniami są edukacja i kontrola.
• Inspektor Ochrony Danych Osobowych – osoba w organizacji odpowiedzialna za zgodne z prawem przetwarzanie danych osobowych.

Dedykacja, którą zamieszczają np. autorzy książek, mogą być krótkie i rządzić się swoimi prawami („Dla mamy”, „Mojemu ukochanemu” itp.). Jednak gdy uczniowi przychodzi napisać dedykację, musi on zamieścić pięć informacji:

• kto dedykuje dzieło (może to być podpis),
• komu poświęca dzieło – konkretne wskazanie odbiorcy,
• z jakiej okazji,
• miejscowość i data.

Przykładowa dedykacja

Przecinki w wyliczeniach

Przecinki stosujemy w wyliczeniach i podczas wymieniania jakichś elementów. Co ważne, muszą to być elementy tego samego typu, np. same przedmioty, cechy czy czynności. Przykłady takich wyliczeń to:

• Ola kupiła ser, pomidory, oliwki, chleb.
• Uroda Mileny była subtelna, delikatna, eteryczna.
• Postanowili zwiedzać, plażować, spacerować, jeść do syta.
• Zaprosiłam na grilla Krystiana, Marka, Izę, Basię. 

Uwaga! Jeśli wymienione elementy nie są równorzędne, nie należy stawiać pomiędzy nimi przecinka:

• Założę swoją ulubioną niebieską sukienkę. 
• Najpierw rozwiążę najprostsze zadanie tekstowe.

Przecinki we wtrąceniach

Przecinkami oddzielamy w zdaniu wtrącenia i zwroty do kogoś. Jeśli znajdują się one w środku zdania, oddzielamy je przecinkami z obu stron.

• Danie, moim zdaniem, wyglądało smakowicie.
• Wakacje, mam nadzieję, będą udane.
• Zaparzyć ci, mamo, herbatę?
• Proszę pana, tutaj nie wolno wchodzć.
• Termin, proszę państwa, ustalimy jutro.

Przecinki w zdaniach złożonych współrzędnie

Przecinki stawiamy zawsze pomiędzy częściami składowymi zdań złożonych współrzędnie przeciwstawnych i wynikowych (czyli przed spójnikami takimi jak: ale, lecz, jednak, zaś, natomiast, więc, zatem, toteż, dlatego).

• Uwielbiam pomidory, ale jestem na nie uczulona.
• Pada deszcz, jednak pójdę na spacer.
• Pytasz, zatem ci odpowiadam.
• Kocham czytać książki, natomiast ty wolisz oglądać filmy.
• Zdenerwowałaś mnie, więc się do ciebie nie odzywam.

Z kolei pomiędzy częściami składowymi zdań złożonych współrzędnie łącznych i rozłącznych, czyli przed spójnikami takimi jak: i, oraz, zarazem, też, także, ani, albo, lub, czy, bądź nie stawiamy przecinków.

• Kocham podróże i często wyjeżdżam.
• Zrobię obiad lub posprzątam dom.
• Wykonałem zadanie oraz zgłosiłam to nauczycielowi.
• Zdecyduję się na ten krok albo dokładniej rozważę za i przeciw.

Uwaga! Przecinki przed spójnikami i, oraz, zarazem, też, także, ani, albo, lub, czy, bądź należy postawić w sytuacji, gdy w jednym zdaniu się one powtarzają, np.

• I było pysznie, i smacznie, i niedrogo.
• Ani nie jadłam, ani nie piłam, ani nie tańczyłam.
• Albo mi pomożesz, albo zrobię to sam.

Przecinki w zdaniach złożonych podrzędnie

Pomiędzy częściami składowymi zdań złożonych podrzędnie zawsze stawiamy przecinki. Dotyczy to również konstrukcji z imiesłowowym równoważnikiem zdania. Oznacza to, że przecinki stawiamy przed takimi spójnikami jak: że, ponieważ, bo, aby, choć, czy, jeżeli, oraz przed zaimkami względnymi, np. kto, co, komu, gdzie, jak, tam. Przykłady zdań złożonych podrzędnie to:

• Zakomunikował nam, że nie może iść.
• Podskoczył, ponieważ zauważył węża.
• Zawróciłam, aby zamknąć drzwi na klucz.
• Pójdę tam, choć nie mam najmniejszej ochoty.
• Zwycięży ten, kto dobiegnie pierwszy.
• Zapytaj, jaka jest cena tej bluzki.
• Wrócił tam, gdzie się poznali.
• Gdzie nie wylądujemy, tam się dobrze bawimy.
• Biegnąc, rozmyślała o pracy.
• Ugotowawszy obiad, zawołał rodzinę.

Dwa ostatnie zdania to konstrukcje z imiesłowowymi równoważnikami zdania. W nich również stawiamy przecinki, niezależnie od tego, czy imiesłów jest sam w swojej części, czy towarzyszą mu określenia.

Przecinek jako pauza

Należy pamiętać, że przecinek ilustruje zwykle krótką pauzę, która jest bardziej lub mniej zauważalna podczas mówienia. Jednym z najprostszych sposobów, by sprawdzić, czy właściwie używasz przecinków w swojej wypowiedzi, jest przeczytanie jej na głos i robienie krótkich przerw tam, gdzie postawione zostały przecinki.

Niepoprawne	Poprawne
Miasto w, którym się urodziłam.	Miasto, w którym się urodziłam.
Sklep do, którego nie weszłam.	Sklep, do którego nie weszlam.
Obudzę cię chyba, że sam zaśpię.	Obudzę cię, chyba że sam zaśpię.
Odwiedzę was mimo, że nie mam ochoty.	Odwiedzę was, mimo że nie mam ochoty.

Kliknij „Czytaj dalej” by przejść do quizu sprawdzającego:

Ogłoszenie to krótka forma wypowiedzi, w której nadawca podaje coś do publicznej wiadomości, np. że chce coś sprzedać, kupić, wynająć, coś znalazł, oferuje bądź czegoś poszukuje. Ogłoszenie jest pismem o charakterze informacyjnym, czyli jego celem jest informowanie. Musi więc zawierać następujące elementy:

• zwracający uwagę nagłówek – np. słowo “Ogłoszenie” albo konkretniej: “Kupię, sprzedam, poszukuję, zaginął, znaleziono”,
• zwięzłą treść, mówiącą o tym, co chce w ogłoszeniu przekazać nadawca wraz z koniecznymi szczegółami i warunkami,
• dane kontaktowe do nadawcy, np. numer telefonu, adres poczty elektronicznej, adres domowy bądź firmowy.

Ogłoszenie powinno być krótkie i zrozumiałe. Może być zamieszczone na tablicy ogłoszeń, w prasie, telewizji czy innych mediach, dlatego też powinniśmy zadbać o jego czytelność i estetykę.

Na egzaminie ósmoklasisty może pojawić się ogłoszenie, w którym informujemy o jakimś wydarzeniu. Wówczas musimy napisać nastepujące informacje:

• kto ogłasza, komu ogłasza, co ogłasza,
• gdzie i kiedy się to odbędzie.

W takim ogłoszeniu będziemy musieli również zamieścić dwa argumenty zachęcające do udziału. Mogą to być:

• obietnica dobrej zabawy, możliwość wygrania czegoś, miło spędzony czas, integracja grupy,
• korzyści dla osoby zapraszanej – upominki, przekąski, nabycie wiedzy, kiermasze, możliwości zakupu czegoś,
• korzyści dla osoby zapraszającej – sprawienie komuś przyjemności, celebracja urodzin, niespodzianka dla kogoś,
• korzyści dla społeczności – akcje charytatywne, zbiórki, pomoc dla schronisk, przekazanie dochodu itp.

Literacka Nagroda Nobla przyznawana jest od 1901 roku przez szwedzką Królewską Akademię Nauk. Kandydatury zgłaszane są do końca stycznia każdego roku – zwykle jest ich około 500. Do marca lista zostaje zawężona do około dwudziestu nazwisk. W połowie roku pozostaje maksymalnie 5-8 kandydatów. Ostateczny werdykt jest ogłaszany w październiku, zaś uroczyste wręczenie nagród odbywa się w grudniu. W gali uczestniczą członkowie szwedzkiej rodziny królewskiej. W dotychczasowej historii nagrody laureatami byli najczęściej pisarze anglojęzyczni.

Palindrom to słowo lub zdanie, które brzmi tak samo czytane od początku do końca i wspak.

Przykłady palindromów jednowyrazowych:

• Anna, Ala, Ada, Aga, Olo, Otto
• kajak, sus, zaraz, sedes, sos, zakaz, oko, kok, pop, bób, potop, zez

Palindromy wielowyrazowe:

• kobyła ma mały bok
• może jutro ta dama sama da tortu jeżom
• zakopane na pokaz
• ikar łapał raki
• Aga mała łamaga
• ej żyrafa ryż je
• Ala wzory rozwala
• mamuta tu mam
• Kamil ślimak
• a kilku tu klika
• elf układał kufle
• ela tropi portale