Tag: historia

język polski

Epoki literackie po kolei – podsumowanie

przez aniakubica

Znajomość epok literackich bywa niezwykle przydatna. Podczas interpretacji utworów literackich pozwala określić ich kontekst oraz zrozumieć, dlaczego właśnie w takim okresie powstało dane dzieło. Dzięki wiedzy o epokach możemy więc wyjaśnić, dlaczego większość średniowiecznych pisarzy nie podpisywała się pod swoimi dziełami, potrafimy wytłumaczyć, na czym polega spór poety i starca w balladzie „Romantyczność” Adama Mickiewicza oraz wskazać, jakie cele miała powieść dokumentalna „Kamienie na szaniec” Aleksandra Kamińskiego. Warto więc zapamiętać podstawowe informacje o epokach – na jaki okres przypadają, jaki panował wówczas światopogląd, jakie były cele ówczesnej sztuki oraz jakich pisarzy należy zanotować w pamięci.

Chronologiczna lista epok literackich wygląda następująco:

Starożytność czyli antyk
od ok. 4000 p.n.e. – wynalezienie pisma
do 476 r. n.e. – upadek cesarstwa zachodniorzymskiego		Homer – Iliada, Odyseja,
Sofokles – Antygona,
Eurypides – Medea,
Horacy, Safona, Wergiliusz.
Średniowiecze
od 476 r. n.e. – upadek cesarstwa zachodniorzymskiego
do II połowy XV wieku		Pisarze głównie anonimowi,
pisali na chwałę Boga.
Pieśń o Rolandzie,
Dzieje Tristana i Izoldy,
Bogurodzica,
Legenda o św. Aleksym.
Renesans czyli odrodzenie
od II poł. XV w.:
1453 r. – upadek Konstantynopola
1455 r. – wynalezienie druku przez Gutenberga
1492 r. – odkrycie Ameryki przez Krzysztofa Kolumba
do końca XVI wieku		*Dante Alighieri – Boska komedia,
Giovanni Boccaccio – Dekameron,
Mikołaj Rej – Żywot
człowieka poczciwego,
Jan Kochanowski – Treny,
Odprawa posłów greckich.
Barok
od końca XVI wieku
do XVIII wieku		*William Szekspir – Romeo i Julia,
Molier – Skąpiec,
Jan Andrzej Morsztyn,
Daniel Naborowski,
Jan Chryzostom Pasek.
Oświecenie
XVIII w., w Polsce od ok. 1764 – początek panowania Poniatowskiego
do 1822 r. – wydanie „Poezji” Mickiewicza		Wolter – Kandyd,
J. J. Rousseau – Nowa Heloiza,
Ignacy Krasicki – Bajki,
Adam Naruszewicz,
Franciszek Karpiński.
Romantyzm
od 1822 r. – wydanie I tomu „Poezji” A. Mickiewicza
do 1863/1864 r. – powstanie styczniowe		Johann Wolfgang Goethe
– Cierpienia Młodego Wertera,
Walter Scott – Waverley,
Adam Mickiewicz – Dziady, Pan Tadeusz,
Juliusz Słowacki – Balladyna,
Aleksander Fredro – Zemsta.
Pozytywizm
od 1864 r. – upadek powstania styczniowiego
do ok. 1890 r.		Balzac – Nędznicy,
Lew Tołstoj – Wojna i pokój,
Henryk Sienkiewicz – Quo vadis,
Bolesław Prus – Lalka,
Eliza Orzeszkowa – Dobra pani.
Młoda Polska
od ok. 1890 r. – pojawienie się nowego
pokolenia twórców
do 1918 r. – wybuch I wojny światowej		Kazimierz Przerwa-Tetmajer,
Leopold Staff, Jan Kasprowicz,
Władysław Reymont – Chłopi, Gabriela
Zapolska – Moralność pani Dulskiej,
Stanisław Wyspiański – Wesele.
Dwudziestolecie międzywojenne
od 1918 r. – koniec I wojny światowej,
do 1939 r. – wybuch II wojny światowej		Jarosław Iwaszkiewicz, Julian Tuwim,
Antoni Słonimski, Stefan Żeromski
– Syzyfowe prace, Zofia Nałkowska
– Granica, Bruno Schulz – Sklepy
cynamonowe, Witkacy – Szewcy.
Okres wojny i okupacji
od 1 września 1939 r. – atak Niemiec na Polskę,
do 8 maja 1945 r. – kapitulacja Niemiec
kończąca II wojnę światową		Aleksander Kamiński
– Kamienie na szaniec,
Gustaw Herling Grudziński
– Inny świat,
Zofia Nałkowska – Medaliony,
Antoine de Saint-Exupery – Mały Książę.
Współczesność
od 8 maja 1945 r.
– zakończenie II wojny światowej		*J.R.R. Tolkien
– Hobbit, czyli tam i z powrotem,
Albert Camus – Dżuma, Ernest
Hemingway – Stary człowiek i morze,
Eric E. Schmidt – Oskar i pani Róża, Umberto Eco – Imię róży.
Stanisław Barańczak, Tadeusz Różewicz,
Zbigniew Herbert, Sławomir Mrożek, Stanisław Lem.
Nobliści: Czesław Miłosz, Wisława Szymborska, Olga Tokarczuk.
Epoki literackie chronologiczne – czas trwania i najważniejsi pisarze
  • „Boska komedia” Dantego Alighieri zaliczana jest do dwóch epok: średniowiecza i resensansu. Autor, choć żył w średniowieczu, wyprzedzał tę epokę i stał się prekursorem renesansu.
  • Williama Szekspira określa się jako pisarza przełomu – żył i tworzył na przełomie renesansu i baroku, a jego twórczość nosi cechy obu tych epok.
  • J.R.R. Tolkien napisał „Hobbita…” w dwudziestoleciu międzywojennym, jednak zalicza się go do pisarzy współczesnych.

Z pomocą poniższego filmu szybko powtórzysz najważniejsze informacje o epokach literackich – ich ramach czasowych, pochodzeniu nazwy, najważniejszych wydarzeniach, światopoglądzie i cechach sztuki, a także najważniejszych pisarzach.

ciekawostki, język polski

Teatr elżbietański i cechy dramatu szekspirowskiego

przez aniakubica

Teatrem elżbietańskim nazywamy teatr angielski z czasów panowania królowej Elżbiety I, czyli okresu przypadającego na drugą połowę XVI wieku. To właśnie wtedy – po latach wojen i niepokojów – nastąpiły spokojniejsze czasy oraz rozkwit kultury, w tym teatru, który stał się niezwykle popularną rozrywką. W renesansowej Anglii przedstawienia początkowo wystawiano na prowizorycznych sezonowych scenach, w prywatnych rezydencjach a nawet na ulicach. Czasy elżbietańskie przyniosły nowy typ budynku, który miał służyć wyłącznie do wystawiania spektakli. 

Budowa teatru w epoce elżbietańskiej

Nowe teatry budowane były na planie okręgu lub wielokątów. Znajdowały się w nich trzy rodzaje scen: 

  • przednia, będąca podwyższeniem, na którym odkrywano wydarzenia rozgrywające się pod gołym niebem, 
  • tylna służąca do ukazywania wydarzeń mających miejsce w pomieszczeniach, 
  • i górna na której prezentowano sceny balkonowe, jak słynna rozmowa Romea i Julii. 

Aktorzy nie byli odgrodzeni od widowni – tanie miejsca stojące znajdowały się na placyku wewnątrz, zaś zadaszone galerie przeznaczone dla bogatszych widzów umieszczono po bokach. Zazwyczaj nie stosowano dekoracji – to aktorzy, dzięki swojej grze, mieli wpływać na wyobraźnię widzów. Bywało też, że używano tabliczek z nazwami miejsc. 

Budowa teatru elżbietańskiego - plan okręgu lub ośmiokąta, scena przednia, tylna i górna. Widownia dla osób biednych na dziedzińcu i zadaszone galerie dla bogatych.

Różnice pomiędzy tragedią antyczną i szekspirowską

W czasach elżbietańskich teatr przestał, tak jak w antyku, być sztuką o rygorystycznych zasadach tworzenia, stał się natomiast rozrywką dla ludzi każdego stanu. Aktorzy, szczególnie w komediach, często zwracali się bezpośrednio do publiczności, która żywo komentowała wydarzenia. Gdy widowni podobał się spektakl, aktorzy mogli liczyć na oklaski i wiwaty, jednak gdy przebieg wydarzeń nie zyskiwał ich akceptacji, pojawiały się gwizdy, krzyki, a nawet rzucanie kamieniami. By sprostać wymaganiom publiczności, sztuki musiały być ciekawe, pełne tajemnic, intryg i zwrotów akcji, a jednocześnie wzruszać, uczyć i bawić.

William Szekspir, uważany za najważniejszego reformatora teatru, znakomicie rozumiał oczekiwania widzów. Zaczął więc tworzyć dramaty, które zerwały z tradycją utrwaloną od czasów starożytnych – nie tylko pod względem budowy.

  • Tragedia antyczna składała się z epejsodionów czyli części, w których występowali aktorzy, i stasimonów prezentujących pieśni chóru. Nowy typ tragedii natomiast zbudowany był z aktów obejmujących większe części oraz scen – czyli mniejszych partii związanych ze zmianą liczby występujących postaci.
  • Najważniejszą cechą dramatu szekspirowskiego stało się zerwanie z jednością czasu, miejsca i akcji. Wydarzenia nie musiały już rozgrywać się w jednym miejscu i od świtu do zmierzchu, mogły też dotyczyć kilku wątków.
  • W odróżnieniu od tragedii antycznej nie była też konieczna obecność chóru. Ponadto wprowadzone zostały sceny zbiorowe, podczas gdy w tragedii antycznej mogło występować maksymalnie trzech aktorów.
  • W dziełach Williama Szekspira nad bohaterami nie ciążyło już fatum czyli nieodwołalna decyzja bogów. Sami decydowali oni o swoim losie.
  • Nie musieli też być wybitnymi jednostkami z wyższych sfer o stałym charakterze. Postaci Szekspira dojrzewają, zmieniają poglądy i dokonują czynów niespodziewanych.
  • Ważnym krokiem było również odrzucenie zasady decorum, która polegała na zgodności języka z treścią. W dramacie szekspirowskim tragizm i patos często mieszają się z komizmem, styl poetycki z potocznym, a świat rzeczywisty z fantastycznym.
Cechy dramatu szekspirowskiego. Tragedia antyczna a szekspirowska - różnice. Budowa, podział na akty i sceny, zerwanie z zasadą trzech jedności, wprowadzenie scen zbiorowych, rezygnacja z fatum i decorum, wprowadzenie bohaterów różnych stanów o zmiennym charakterze

Do upadku teatru w Anglii doprowadzili purytanie będący pod wpływem Kościoła, który uważał, że sztuka ta wpływa demoralizująco na społeczeństwo i w 1642 roku wpłynął na parlament angielski, który zarządził zamknięte wszystkich teatrów w kraju. Zawód aktora zresztą nigdy nie był traktowany poważnie ani nie przynosił prestiżu, pomimo faktu, że wielu widzów spektakli pochodziło z wyższych sfer i znajdowało przyjemność w oglądaniu sztuk teatralnych.

ciekawostki, geografia

Wielkie odkrycia geograficzne

przez aniakubica

Wielkie odkrycia geograficzne to nazwa nadana okresowi przypadającemu na XV i XVI wiek, kiedy Europejczycy rozpoczęli żeglugę po Oceanie Atlantyckim, co zaowocowało odkryciem nowych lądów i dróg morskich. Chociaż do nowych ziem docierano już wcześniej, to właśnie odkrycia z przełomu średniowiecza i renesansu miały największe znaczenie i okazały się być przełomowe dla ówczesnego świata.

Jedną z przyczyn wyruszenia na morze było opanowanie wschodnich wybrzeży Morza Śródziemnego przez Turków. Właśnie tamtędy wiodły szlaki handlowe, którymi od średniowiecza sprowadzano z Azji produkty takie jak materiały, kamienie szlachetne i przyprawy – między innymi cynamon, pieprz, gałkę muszkatołową i imbir. Gdy Turcy znacznie podnieśli cła oraz wzrosła liczba pośredników w handlu, koszty importu towarów znacznie wzrosły. Europejczycy postanowili więc znaleźć drogi handlowe omijające ziemie Imperium Osmańskiego. Były też inne przyczyny wyruszenia Europejczyków na morze:

  • W Portugalii i na terenach dzisiejszej Hiszpanii po wyparciu Maurów z Półwyspu Iberyjskiego nastąpił kryzys ekonomiczno-społeczny. Tamtejsza szlachta, nie mogąc zagwarantować poddanym godnego zarobku, zmuszona była do poszukiwania bogactw w krajach zamorskich. 
  • W tym czasie rozpowszechnił się też pochodzący ze starożytności pogląd mówiący o kulistości ziemi.
  • Nastąpił rozwój kartografii – nauki zajmującej się tworzeniem map oraz wynaleziono busolę wskazującą kierunek północny i upowszechniono użycie pochodzącego z antyku kwadrantu pozwalającego wyznaczyć położenie statku wobec gwiazd. 
  • Ważne było też wynalezienie nowego typu statków. Najlepszym przykładem jest portugalska karawela – posiadała zróżnicowane ożaglowanie pozwalające dostosować się do panującej pogody, wysokie burty, mocną konstrukcję i ruchomy ster. Karawele były zwrotne, wytrzymałe i pozwalały załadować statek wieloma towarami. Mogły zabrać na pokład nawet pięćdziesięciu członków załogi.
  • Ludźmi kierowała też ciekawość i chęć poznania tego, co leży za horyzontem.
  • Istotne wówczas było też krzewienie chrześcijaństwa. 
Wielkie odkrycia geograficzne w renesansie: Przylądek Dobrej Nadziei - Bartolomeu Dias, droga morska do Indii - Vasco da Gama, odkrycie Ameryki - Krzysztof Kolumb, Opłynięcie ziemi - Ferdynand Magellan

Najważniejsze odkrycia geograficzne w renesansie

Pierwszych ważnych podbojów dokonali Portugalczycy. W 1415 roku zdobyli oni Ceutę – port na marokańskim wybrzeżu, który był znakomitą bazą do wypadów wzdłuż Afryki oraz w głąb Oceanu Atlantyckiego. Za panowania Henryka Żeglarza, uważanego za twórcę portugalskiego imperium kolonialnego, zasiedlono Maderę i Azory, oraz, poszukując drogi do Indii, dotarto wzdłuż wybrzeża Czarnego Lądu aż do Zatoku Gwinejskiej i dzisiejszego Kamerunu.

  • Pierwszego przełomowego odkrycia dokonał w 1488 roku Bartolomeu Dias, docierając do południowego krańca Afryki. Nazwał go Przylądkiem Burz, jednak portugalski król Jan II zmienił nazwę na Przylądek Dobrej Nadziei, wierząc w odkrycie szlaku na wschód – do Indii. 
  • Jego drogę 10 lat później kontynuował portugalski żeglarz Vasco da Gama, który wyruszył z Lizbony, dowodząc wyprawą złożoną z czterech okrętów. Po rejsie wzdłuż zachodnich wybrzeży Afryki opłynął Przylądek Dobrej Nadziei i skierował się na północ. 23 maja 1498 roku jego wyprawa zakończyła się sukcesem – dotarł drogą morską do Indii. 
  • Urodzony w Genui Krzysztof Kolumb wierzył, że najkrótszy szlak do Indii wiedzie przez Atlantyk na zachód. Na jego wyprawę zgodzili się kastylijscy władcy Izabela Kastylijska i król Ferdynand. W 1492 roku ekspedycja złożona z trzech statków z Wysp Kanaryjskich dotarła na Bahamy, a Kolumb, będąc przekonanym, że dotarł do Indii, mieszkańców nazwał Indianami. Przez kilka miesięcy odkrywano kolejne wyspy, m.in. Haiti i Kubę oraz ziemie Ameryki Środkowej i Południowej.
  • Podejrzewając, że odkryte przez Kolumba ziemie to nie Azja, w kilka podróży wyruszył finansowany przez Portugalczyków i Hiszpanów Amerigo Vespucci, pracujący jako przyrodnik i kartograf. Podczas swoich wypraw utwierdził się w przekonaniu, że nowo odkryte lądy to nieznany wcześniej kontynent. Właśnie od jego imienia ziemie te nazwano Ameryką. 
  • By przyćmić dokonania Kolumba i Vasco da Gamy, w 1519 roku Ferdynand Magellan, dowodząc flotą pięciu statków, wyruszył w podróż mającą na celu opłynięcie Ziemi. Po trzech latach żeglugi do portu powrócił jeden okręt. Wyprawa zakończyła się sukcesem, choć sam Magellan zginął w walce z mieszkańcami jednej z filipińskich wysp, a jego żeglarze zaś polegli w walkach, zostali zatrzymani przez Portugalczyków bądź zmarli z głodu i chorób. 

Skutki wielkich odkryć geograficznych

Odkrycia geograficzne miały wielki wpływ na życie Europejczyków:

  • Dzięki nim potwierdzono kulistość ziemi i rozwinęły się dziedziny takie jak astronomia, geografia i biologia.
  • Swoje kolonie założyli Portugalczycy i Hiszpanie, a później także Anglicy, Holendrzy i Francuzi, dzięki czemu wzrosło znaczenie tych państw i nastąpiły migracje tamtejszej ludności.
  • Powstały nowe szlaki morskie, co ożywiło handel towarami takimi jak przyprawy, materiały i kruszce.
  • Dzięki napływowi złota i srebra nastąpił gwałtowny rozwój gospodarczy Starego Kontynentu. 
  • Pojawiły się nowe produkty, takie jak ziemniaki, pomidory, kukurydza, ananasy, fasola, tytoń i kakao oraz indyki. 

Odkrycia miały też skutki negatywne, szczególnie dla ludności kolonizowanych ziem. Hiszpańscy odkrywcy zwani konkwistadorami w poszukiwaniu złota bezlitośnie zabijali Indian i niszczyli ich kulturę. Inkowie, Aztecy i Majowie stawali się niewolnikami zmuszanymi do pracy ponad siły na plantacjach i w kopalniach kruszców. Kiedy ich liczba drastycznie się skurczyła, rozpoczął się proces sprowadzania niewolników z Afryki. Dodatkowo Indianie nie byli odporni na choroby przywiezione do Ameryki przez Europejczyków – między innymi grypę, odrę i ospę, które okazały się dla nich zabójcze. 

ciekawostki, frazeologia

Budowa średniowiecznej księgi

przez aniakubica

Średniowieczne księgi zajmowały w ówczesnej kulturze szczególne miejsce. Dostępne były nielicznym – księżom i zakonnikom, królom i arystokracji oraz ludziom związanym z uniwersytetami. Zwykli śmiertelnicy nie mieli do nich odstępu, zresztą… obca była im umiejętność czytania.

Wielkie, cenne dzieła zawierające treści o charakterze religijnym bądź świeckim nazywamy kodeksami. Proces ich wytwarzania był bardzo czasochłonny i wymagał ogromnego nakładu pracy. Jako kart używano pergaminu, czyli specjalnie wyprawionej skóry, zwykle cielęcej, owczej lub koźlej. Znano już papier (który w 105 roku n.e. wynaleźli Chińczycy, a proces produkcji udoskonalili Arabowie), ale używano go do wytwarzania tańszych ksiąg, takich jak podręczniki dostępne studentom (które bywały przykute do uniwersyteckich pulpitów łańcuchami, by upewnić się, że pozostaną na swoim miejscu!).

Palimpsesty i iluminacje

Pergaminowe karty były elastyczne i wytrzymałe, oraz pozwalały na ponowne wykorzystanie arkuszy, gdy tekst był już nieaktualny. Dzieła napisane na wykorzystanym uprzednio pergaminie to palimpsesty. Okładki kodeksów wykonywano z desek obitych skórą – stąd dzisiejszy frazeologizm „przeczytać coś od deski do deski” – czyli od początku do końca.

Średniowieczne księgi wyróżniały się pięknymi zdobieniami, które nazywamy iluminacjami. Zwykle wyróżniano pierwsze litery rozdziałów określane mianem inicjałów. Na marginesach i w tekście znajdowały się miniatury, czyli ręcznie wykonane ilustracje. Ważniejsze fragmenty utworu podkreślano kolorem czerwonym, a proces ten zwał się rubrykowaniem.

Budowa średniowiecznej księgi - karty z pergaminu, okładka z obitych skórą desek, iluminacje, miniatury, rubryki i inicjał. Palimpsest.

Dlaczego średniowieczne księgi były tak cenne?

Nad wykonaniem średniowiecznej księgi pracowała rzesza ludzi:

  • osoby przygotowujące pergaminowe karty – zwykle zakonnicy,
  • osoba przepisująca księgi czyli skryba lub skryptor, inaczej nazywany kopistą,
  • korektor, to znaczy najlepiej wykształcony zakonnik sprawdzający poprawność zapisu,
  • rubrykator pracujący czerwonym atramentem i zaznaczający ważne fragmenty utworu,
  • iluminator wykonujący zdobienia i rysunki,
  • introligator, czyli osoba zajmująca się składaniem kart w księgę i oprawą,
  • a również w przypadku cenniejszych ksiąg – kuśnierz, rzeźniarz, złotnik czy kowal.

Kopiści mogli pracować jedynie przy świetle dnia, a napisanie jednej księgi często trwało latami. Zdarzało się, że taka księga była dziełem życia skryby. Używane materiały – wyprawione skóry, oprawa, barwne atramenty do wykonania iluminacji – wszystko to składało się na fakt, że cena takiego kodeksu równała się wartości całej wsi. Dlatego właśnie kodeksy były traktowane w średniowieczu w szczególny sposób i dostępne tylko wybrańcom – sługom bożym, arystokracji i osobom związanym z życiem uniwersyteckim.

Opracowano z pomocą: ruj.uj.edu.pl, warsztathistoryka.uni.lodz.pl.
Źródło grafiki iluminowanej średniowiecznej księgi: fot. abebook.com

ciekawostki, język polski

Budowa tragedii antycznej i starożytnego teatru

przez aniakubica

Skąd pochodzi tragedia antyczna?

Dramat wywodzi się z Dionizji – obrzędów ku czci Dionizosa obchodzonych w starożytnej Grecji. Dionizos, w Rzymie nazywany Bachusem, był mitologicznym bogiem płodności, natury, winorośli i wina.

  • Na przełomie grudnia i stycznia obchodzono Dionizje Małe, które zwane były też wiejskimi. Otwierano wówczas młode wina, organizowano zabawy, procesje i tańce. Śpiewano pieśni, z których wywodzi się komedia, czyli gatunek obejmujący utwory pogodne, o żywej akcji i kończące się szczęśliwie.
  • Na przełomie marca i kwietnia organizowano natomiast Dionizje Wielkie czyli miejskie. Posąg Dionizosa przystrajano w odświętne szaty i wieniec laurowy, po czym zabierano go na procesję i składano przed nim ofiarę z kozła. Organizowano występy, podczas których śpiewał chór złożony z mężczyzn przebranych w koźle skóry, któremu przewodził koryfeusz. Pieśń będąca dialogiem pomiędzy nim a resztą mężczyzn nazywano dytyrambem – właśnie z niej wywodzi się dzisiejsza tragedia.

Z czasem oprócz koryfeusza i chóru pojawił się pierwszy aktor, który wprowadzony został do tragedii przez Tespisa – najstarszego znanego dramatopisarza. Drugi aktor pojawił się w tragedii napisanej przez Ajschylosa, zaś u Sofoklesa po raz pierwszy na scenie zagrało trzech aktorów. Warto wspomnieć, że aktorami mogli być jedynie mężczyźni. Zakładali kostiumy i maski odwzorowujące odgrywaną postać, a także buty na koturnach mające sprawić, że byli lepiej widoczni nawet z najdalszych miejsc widowni. 

Budowa greckiego teatru

Przedstawienia odbywały się w tzw. amfiteatrach, czyli budowlach wznoszonych na stokach wzgórz, dzięki czemu miały doskonałą akustykę. Każdy amfiteatr składał się z kilku części: 

  • Skene był to budynek znajdujący się za sceną, służący aktorom jako garderoba. Jego frontowa ściana była tłem rozgrywających się wydarzeń.
  • Proskenion to scena, na której występowali aktorzy.
  • Poniżej znajdowała się orchestra, czyli plac zajmowany przez chór, który wchodził bocznym przejściem nazywanym parodos.
  • Widownię określano mianem theatron. 
Budowa teatru greckiego - skene, proskenion, orchestra, parodos, theatron

Budowa tragedii antycznej

Prezentowane w amfiteatrach tragedie antyczne miały ściśle określoną budowę:

  • na początku aktor wygłaszał prologos, który był zapowiedzią wydarzeń,
  • następnie pojawiał się chór śpiewający parodos, czyli pieśń wejścia,
  • później na przemian prezentowano kolejne części:
    • epejsodia – czyli występy aktorów,
    • stasimony – czyli komentarze chóru,
  • na koniec chór odśpiewywał exodos – pieśń kończącą tragedię.

Cechy tragedii antycznej

  • Zasada trzech jedności oznacza, że wydarzenia mogły się rozgrywać w jednym miejscu, w ciągu jednego dnia i dotyczyć tylko jednego tematu.
  • W tragediach stosowano tylko styl poważny i podniosły, pasujący do wydarzeń. Nazywamy to zasadą decorum.
  • Bohaterowie byli osobami z wyższych sfer o niezmiennym charakterze, wierni swoim ideałom i przekonaniom.
  • Bohater zmagał się z konfliktem tragicznym, czyli dwiema równorzędnymi racjami, co uniemożliwiało mu dokonanie wyboru. 
  • Było to wynikiem fatum, czyli nieodwołalnej woli bogów. 
  • Celem tragedii było przeżycie przez widzów uczucia litości i trwogi, co prowadzić miało do katharsis, czyli oczyszczenia.

Zasady te charakteryzują wszystkie tragedie antyczne. Zachowało się wiele utworów z tamtych czasów. Należy zapamiętać nazwiska najsłynniejszych z nich: Ajschylosa, który napisał “Orysteję”,  Sofoklesa – autora “Antygony”, oraz Eurypidesa, twórcy tragedii “Medea”.

narzędzia internetowe

Wirtualne zwiedzanie muzeum

przez aniakubicaZamieść komentarz we wpisie Wirtualne zwiedzanie muzeum
Lekcje online w muzeum Auschwitz-Birkenau

W obecnych czasach zwiedzanie muzeów może nie być możliwe ze względu na ograniczenia nałożone z powodu pandemii, jednak dostępną możliwością nadal pozostają wirtualne odwiedziny.

8 maja 1945 roku ogłoszona została kapitulacja Niemiec i tym samym zakończyła się druga wojna światowa. Z tego powodu warto odwiedzić stronę internetową byłego obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau i wziąć udziału w przygotowanych przez muzeum lekcjach online. Są one podzielone tematycznie i obejmują zagadnienia związane z ogólnymi wiadomościami o obozie, informacje o pierwszych transportach więźniów, deportacje żydów węgierskich do Auschwitz, obozowe dzieje Romów i powstańców, działalność sonderkommando i ruchu oporu, opis ucieczek z obozu oraz informacje o ewakuacji i wyzwoleniu w 1945 roku.

język polski

Co pamiętać o Henryku Sienkiewiczu?

przez aniakubica
Najważniejsze informacje o Henryku Sienkiewiczu - lata życia, wydarzenia z życia, utwory. Infografika

Henryk Sienkiewicz należy do grona najważniejszych polskich pisarzy. Czasy jego życia przypadły na zabory, toteż jednym z głównych celów jego twórczości było pisanie „ku pokrzepieniu serc”, by przywrócić Polakom po wielu latach zaborów nadzieję na odzyskanie niepodległego państwa oraz przypomnieć o dawnych zwycięstwach i sukcesach. Taka idea przyświecała głównie powieściom historycznym „Krzyżacy” (1910 r.) oraz Trylogii, na którą składają się pisane w latach 1884-1888 i drukowane w prasie w odcinkach dzieła:

  • „Ogniem i mieczem”,
  • „Potop”,
  • „Pan Wołodyjowski”.

W 1905 roku Henryk Sienkiewicz został uhonorowany Nagrodą Nobla w dziedzinie literatury za całokształt twórczości epickiej. Podczas przemówienia wygłoszonego z tej okazji powiedział o Polsce: Głoszono ją umarłą, a oto jeden z tysięcznych dowodów, że ona żyje! (…) Głoszono ją niezdolną do myślenia i pracy, a oto dowód, że działa! (…) Głoszono ją podbitą, a oto nowy dowód, że umie zwyciężać!

W 1900 roku, z okazji 25-lecia pracy twórczej, społeczeństwo polskie ufundowało dla pisarza majątek w Oblęgorku. Po jego śmierci budynek został przekazany państwu i od 1958 roku mieści się tam Muzeum Henryka Sienkiewicza. Pisarz zmarł 15 listopada 1916 roku w szwajcarskim Vevey, dokąd wyjechał po wybuchu I wojny światowej. Przed śmiercią zdążył wraz z Ignacym Janem Paderewskim założyć Szwajcarski Komitet Generalny Pomocy Ofiarom Wojny w Polsce. W 1924 roku jego prochy sprowadzone zostały do wolnej Polski. Uroczystego pochówku dokonano 27 października 1924 roku. Prochy pisarza spoczęły w podziemiach katedry św. Jana w Warszawie.

Henryk Sienkiewicz zasłużył się w pamięci Polaków nie tylko jako pisarz, ale również wielki patriota i wzór pozytywistycznego społecznika.