Czy potrafisz wskazać, na jakim kontynencie leży Tadżykistan? Z jakimi państwami graniczy Sudan? Tajwan to kraj lądowy czy wyspa? Gdzie znajduje się Islandia? Wymień dziesięć stanów USA. Dla każdego, kto chciałby podszkolić swoją znajomość o położeniu państw świata, niezwykle pomocne będą linki w poniższym wpisie.
Kilka lat temu obejrzałam odcinek programu „Matura to bzdura”, w którym uczestnicy mieli wskazywać kraje leżące na naszym kontynencie. Nie poradzili sobie zbyt dobrze z tym zadaniem, ale i mnie nie było do śmiechu. Okazało się, że chociaż na większość pytań znałam odpowiedź, to na kilka z nich nie umiałabym odpowiedzieć. Zrozumiałam, że zdarza mi się pomylić Budapeszt z Bukaresztem, nie potrafię wymienić wszystkich państw graniczących ze Szwajcarią, a o Andorze w ogóle nie słyszałam. Jako że Europa to najmniejszy z kontynentów, ponadto jest to MÓJ kontynent, uznałam, że muszę się poduczyć.
W jednym z komentarzy pod filmikiem znalazłam adresy gier, dzięki którym szybko nauczyłam się położenia niemal wszystkich państw świata oraz stolic większości z nich. Niestety w związku z tegorocznym wyłączeniem wtyczki Flash przestały one działać. Istnieją jednak świetne alternatywy. Te w wersji angielskiej pozwalają dodatkowo podszkolić swoją znajomość tego języka.
A przy okazji: państwo a kraj to nie to samo, chociaż często te pojęcia stosowane są zamiennie.
Państwo – ma znaczenie polityczne, zajmuje konkretny teren, na którym stanowi prawo. Utrzymuje stosunki dyplomatyczne z innymi państwami.
Kraj – w najczęściej używanym znaczeniu związane jest z geografią, jest to obszar zajmowany przez państwo. Może tez być jednostką podziału terytorialnego.
Proekologiczne wybory i zachowania wszystkich ludzi mają dzisiaj niezmiernie wielkie znaczenie. Tak jak wspominałam we wcześniejszych postach, każdy z nas ma do odegrania swoją rolę w trosce o środowisko. Spowolnienie globalnego ocieplenia jest w interesie nas wszystkich, dlatego wspólnie powinniśmy podjąć działania zmierzające w tym kierunku.
Rządy 195 krajów przyjęły w 2015 roku pierwsze w historii prawnie wiążące światowe porozumienie mające na celu ograniczenie działań negatywnie wpływających na klimat. Określony został plan ograniczenia globalnego ocieplenia do wartości poniżej 2°C: zmniejszenie emisji dwutlenku węgla, przechodzenie na odnawialne źródła energii, ochrona terenów zielonych, redukcja zanieczyszczeń pochodzących z transportu czy promowanie sprzyjających ekologii rozwiązań w budownictwie. Komisja Europejska w 2018 roku przedstawiła także długoterminową strategiczną wizję gospodarki neutralnej względem klimatu, co ma być osiągnięte do roku 2050.
Również my, indywidualnie, powinniśmy podjąć pewne działania w trosce o środowisko. Niektóre z nich dotyczą poważnych kwestii, takich jak budowa i modernizacja domu, inne są związane ze stylem życia i służą nie tylko ekologii, ale również zdrowiu i oszczędnościom. Nasza postawa, choć początkowo może być przez niektórych niezrozumiana lub przez nich wyśmiewana („Jak to nie jeździsz samochodem? Nie szkoda ci czasu?! W taką pogodę się chcesz tłuc rowerem?”), w pewnym momencie stanie się dla nich czymś naturalnym, a być może chociaż w pewnym stopniu wpłynie na podejmowane przez nich decyzje. Ruch społeczny zawsze przecież zaczyna się od jednostek 🙂
Co więc dla klimatu może zrobić przeciętny człowiek?
Podczas kąpieli nie przegrzewaj niepotrzebnie wody. Ustaw termostat na maksymalnie 60°C.
W zimie zadbaj o dobrą izolację – wymień uszczelki w oknach, nie otwieraj niepotrzebnie drzwi, minimalizuj przeciągi. Pamiętaj przy tym o właściwej wentylacji pomieszczeń!
W upalne dni używaj zasłon, rolet lub żaluzji, by dom nie nagrzewał się w środku.
Nie korzystaj niepotrzebnie z klimatyzatorów bądź ogrzewania – do pewnego stopnia odczuwanie temperatury możesz regulować poprzez nakładanie lub zdejmowanie kolejnych warstw odzieży.
Staraj się oszczędzać wodę. Na kranach zamontuj perlatory.
Wybieraj prysznic zamiast kąpieli.
Do podlewania ogrodu wykorzystuj deszczówkę.
Kupuj energooszczędne urządzenia klasy A (im więcej plusów, tym mniej zużywają prądu i przez to są tańsze w użytkowaniu).
Stosuj żarówki energooszczędne, najlepiej typu LED.
Jeśli masz zmywarkę do naczyń, unikaj mycia naczyń ręcznie. Gdy jest ona pełna, stosuj tryb „Eco”.
W czajniku gotuj tylko tyle wody, ile potrzebujesz.
Pierz tylko wówczas, gdy zbierzesz odpowiednią liczbę ubrań. Ustaw najniższą możliwą temperaturę i staraj się nie używać suszarki bębnowej.
Nie pozostawiaj urządzeń w stanie gotowości – upewniaj się, że są całkiem wyłączone z sieci.
Kontroluj zużycie energii – sprawdzaj co najmniej co miesiąc stan licznika i w przypadku skoków wartości dowiaduj się, co jest tego przyczyną.
Ograniczaj spożycie mięsa i produktów, które są importowane. Staraj się wybierać produkty wyprodukowane lokalnie, które nie były daleko transportowane.
Segreguj śmieci, zaś odpadki z owoców i warzyw wykorzystuj jako kompost.
Wybieraj transport miejski zamiast jazdy samochodem, bądź przerzuć się na rower.
Ograniczaj podróże samolotem.
Staraj się zminimalizować liczbę rzeczy, które posiadasz – zamiast kupować nowe przedmioty, napraw lub przerób starsze. Stosuj wymiany z przyjaciółmi (np. ubrań). Nie ulegaj szałowi zakupowemu ani szybko przemijającym modom.
Kupuj rzeczy wysokiej jakości, które posłużą ci przez więcej niż jeden sezon.
Podczas budowy lub remontu:
Montuj okna z podwójnymi szybami. Tracą one o 50-70% mniej ciepła.
Izoluj rury centralnego ogrzewania i bojlery.
Zadbaj o izolację domu. Zamontuj ekrany odbijające ciepło na ścianie za grzejnikami.
Jeśli masz takie możliwości, wybierz ekologiczne rozwiązania: domowe oczyszczalnie ścieków, zbiorniki na deszczówkę zmniejszające zużycie wody, systemy wentylacji z odzyskiem ciepła, kotły na gaz bądź pompy ciepła, panele fotowoltaiczne.
Aby sprawdzić swój ślad węglowy, czyli ilość dwutlenku węgla wyprodukowaną przez ciebie w przeciągu roku, możesz skorzystać z kalkulatora autorstwa Marcina Popkiewicza, polskiego fizyka jądrowego, popularyzatora nauki, klimatologa i analityka. Pamiętaj, że przeciętny Amerykanin produkuje 19,1 tony, Chińczyk 7,3 tony, zaś Hindus 1,7 tony (są to kraje odpowiadające za 50% emisji dwutlenku węgla). Każdy Polak odpowiedzialny jest średnio za 8,2 tony. Jaki jest twój ślad węglowy?
Pisałam w poprzednim poście o dezinformacji, jaka szerzy się w związku z globalnym ociepleniem. Przywołałam przykłady wypowiedzi znanych osób ze świata polityki i mediów, które albo lekceważyły, albo całkowicie negowały istnienie tego zjawiska.
Na tle często pojawiającego się negacjonizmu klimatycznego i dyskredytowania osób nawołujących do podjęcia działań, fakt dostrzeżenia problemu globalnego ocieplenia już sam w sobie jest zjawiskiem pozytywnym. Niestety również tutaj często pojawiają się błędy lub zakłamania. Nawet na platformie epodręczniki.pl w jednym z rozdziałów podręcznika z geografii poświęconych temu tematowi znalazł się film, w którym lektor stwierdza, że globalne ocieplenie, obok negatywnych, ma również pozytywne strony, między innymi:
mniejsze wydatki na ogrzewanie zimą,
przyswajalne związki żelaza pochodzące ze stopniałych lodowców Grenladii służące organizmom morskim,
wydłużenie okresu wegetacji roślin,
zbieranie plonów nawet dwa razy w roku,
uprawianie większej liczby gatunków roślin,
większa zawartość dwutlenku tlenku węgla w atmosferze służąca bujności i odporności roślin,
możliwość wydobywania bogactw naturalnych, takich jak ropa naftowa czy rudy metali ukryte obecnie pod skorupą lodową,
wytyczenie nowych dróg morskich dzięki stopnieniu lodowców.
Taki obraz przyszłości rysuje się pozytywnie, niestety ma niewiele wspólnego z tym, co faktycznie może się wydarzyć, jeśli ludzkość nie zmniejszy emisji CO2. Naukowcy, opierając się na modelach prognozowania zmian na Ziemi, ostrzegają, że regiony, które już teraz są gorące, obejmie spustynnienie. W zasadzie już możemy dostrzec ten trend w przypadku wielu miejsc – przykładem może być Kalifornia, Hiszpania czy Portugalia, które rokrocznie zmagają się z coraz większymi niedoborami wody. Miejsca o najwyższych temperaturach, takie jak Afryka, staną się niemożliwe do życia – upały i brak wody uniemożliwią uprawianie roli, zniknie lub zmieni się pokrywa roślinna, zwierzęta zagrożone będą wyginięciem, a warunki życia dla ludzi staną się nie do zniesienia. Przez to ludy zamieszkujące te rejony zmuszone będą do emigracji w miejsca przyjaźniejsze do życia. Jakie są skutki kryzysu imigracyjnego (o nieporównanie mniejszej skali niż ten, który będzie skutkiem globalnego ocieplenia) możemy zaś obserwować od kilku lat.
W miejscach chłodniejszych, które staną się cieplejsze (takich jak Polska) zmienią się warunki klimatyczne, co wpłynie na roślinność i zwierzęta. Jeśli zmniejszy się suma rocznych opadów i zwiększy temperatura, niemożliwa stanie się uprawa np. ziemniaków, zboża czy owoców, stanowiących podstawę polskiego rolnictwa. Ponadto pojawić się mogą szkodniki i pasożyty znakomicie czujące się w wyższych temperaturach, dotychczas niezainteresowane terenami chłodniejszymi. Już teraz dla europejskich upraw coraz groźniejsze są mykotoksyny wytwarzane przez grzyby z rodziny Aspergillus, które świetnie radzą sobie w suchym i ciepłym klimacie. Zwierzęta przystosowane do naszych warunków klimatycznych zmuszone będą się przenieść w tereny chłodniejsze, co doprowadzi do zaburzenia ekosystemu.
W związku z mniejszymi opadami deszczu oraz skróceniem czasu zalegania pokrywy śnieżnej oraz jej grubości obniży się poziom wód gruntowych, a także pojawi zagrożenie niedoborami wody pitnej. Doprowadzi to też do pustynnienia jednych terenów i występowania powodzi na innych.
W okresie letnim wzrosną koszty klimatyzacji, ponadto upały sprzyjać będą przeciążeniom sieci energetycznej i tzw. blackoutom, czyli całkowitym przerwom w dostawie energii. (Zdarzyło się tak w 2006 i 2015 roku – upały i niski poziom wody spowodowały problemy ze schładzaniem elektrowni węglowych, co skutkowało ograniczeniami w dostawie prądu).
Jednak globalne ocieplenie to nie tylko upały. Miejsca, w których zwykle w okresie zimowym pada śnieg, nadal będą doświadczać tego zjawiska pogodowego, lecz w zwiększonym stopniu. Przykładem mogą być północne stany Ameryki oraz Kanada – od 2010 roku opady śniegu znacznie przekraczają tam normę i choć na razie nie możemy stwierdzić, że jest to stała zmiana klimatyczna, to wpisuje się w to, o czym ostrzegają naukowcy. Podniesienie się temperatury atmosfery wpływa na parowanie wody, co zwiększa wilgotność powietrza (w ciągu ostatniego wieku wzrosła ona o 5%). To zaś jest przyczyną intensywnych opadów śniegu na terenach zimniejszych oraz ich zmniejszenia lub całkowitego zaniku tam, gdzie zwykle jest cieplej.
Co ciekawe, na samą Europę ogromny wpływ może mieć osłabienie najważniejszego dla kontynentu prądu morskiego – Golfsztromu. Prąd Zatokowy płynie od okolic Zatoki Meksykańskiej, rozgałęziając się na różne strony świata, docierając także do Europy. Ma znaczący wpływ na klimat naszego kontynentu, m. in. ogrzewając Wyspy Brytyjskie i podnosząc w okresie zimowym temperatury powietrza nad Morzem Norweskim średnio o 4,4°C. Osłabienie tego prądu lub zmiana jego kierunku może mieć dramatyczne skutki, włączając w to paradoksalnie znaczne spadki temperatury. Zaś późniejsze stopnienie lodowców i lądolodów doprowadzi do zniszczenia środowiska życia zwierząt zamieszkujących te tereny, a także do zalania ogromnych powierzchni nisko położonych lądów. Zaburzona zostanie też równowaga chemiczna wód oceanów, co może prowadzić do wyginięcia skorupiaków, a tym zagrozi istnieniu całego życia morskiego.
Nie można też zapomnieć o ważnym skutku globalnego ocieplenia, jakim są częstsze ekstremalne zjawiska pogodowe. Pojawiać się będą silne wiatry, ulewne deszcze, powodzie, wyładowania atmosferyczne, a nawet trąby powietrzne, co znacząco wpływać będzie na rolnictwo, budownictwo oraz infrastrukturę.
Ważne jest też znaczenie ocieplenia klimatu w zakresie naszego zdrowia. Zwiększy się liczba przypadków chorób układu oddechowego i układu krążenia. Szczególnie narażone będą osoby starsze, które źle reagują na podwyższone temperatury, częściej doznając zawałów, udarów oraz podniesienia ciśnienia krwi i poziomu cholesterolu. Poza tym pamiętać należy też o tzw. chorobach tropikalnych. Infekcje wirusowe i pasożytnicze, takie jak Zika, denga, febra czy malaria dotąd występowały w określonych obszarach, co w przypadku postępujących zmian klimatu może się zmienić w problem globalny.
Skutków jest znacznie więcej. Zainteresowanym polecam odwiedzenie stron, którymi wspierałam się, pisząc ten post: 1,2,3.
Ocieplenie klimatu nie jest mitem. W mediach i świecie polityki trwa burzliwa dyskusja na temat tego, czy rzeczywiście działalność ludzi ma negatywny wpływ na naszą planetę. Wiele osób głośno neguje opinie naukowców, że wzrost temperatury wywołany jest zwiększoną w ostatnich dziesięcioleciach emisją CO2, a przemiany klimatyczne tym spowodowane są zjawiskiem wysoce niepożądanym. Politycy, narzekając na silne opady śniegu bądź mróz, notorycznie mylą pogodę z klimatem, zaś interesy ekonomiczne wielu państw są przyczyną ignorowania konieczności wprowadzania zmian.
Jaka jest więc prawda? Gdzie szukać wiarygodnych informacji? Jak interpretować to, co obecnie dzieje się z naszą planetą? Zacząć należy od zrozumienia podstawowych terminów. Wielu ludzi myli pojęcia klimatu i pogody. Widząc ujemne temperatury za oknem bądź obfite opady śniegu, stwierdzają niemądrze: „No i gdzie to ocieplenie? Przecież jest zimno!”. Niestety zdarza się to również głowom państw i można się tylko domyślać, czy jest to wynik niezrozumienia, czy też forsowania własnych interesów.
Pogoda to stan atmosfery w danej chwili. Obserwowane przez nas opady deszczu lub ich brak, poziom temperatury, opady śniegu lub burze, prędkość i kierunek wiatru, ciśnienie atmosferyczne – to są elementy, którymi posługujemy się, by opisać pogodę. Co ważne, pogoda może być bardzo zmienna – pięć stopni różnicy pomiędzy porankiem a popołudniem nie ma dla nas większego znaczenia. Klimat natomiast jest uśrednionym po kilkudziesięciu latach stanem parametrów pogody na danym obszarze. Do klimatu należą również określone sekwencje pogodowe, np. w przypadku Polski jest to następowanie po sobie czterech pór roku: zimy, wiosny, lata i jesieni. Wspomniane wcześniej pięć stopni w przypadku klimatu ma ogromne znaczenie – gdy temperatura na Ziemi była o tę wartość niższa, na naszej wysokości geograficznej znajdowała się pokrywa lodowa o grubości nawet dwóch kilometrów. W związku z tym patrząc za okno i komentując pogodę, nie możemy wyciągać wniosków dotyczących klimatu (no chyba, że zauważymy, że zasadzona w ogrodzie palma ma się świetnie, pole za domem zmieniło się w sawannę, bądź sąsiad zbiera plony z bananowców i innych roślin tropikalnych 😉 ) .
Następna jest kwestia efektu cieplarnianego. Atmosfera naszej planety w uproszczeniu działa jak szklarnia – podnosi temperaturę na Ziemi. Według szacunków efekt cieplarniany sprawia, że temperatura Ziemi jest o 20-34 stopnie wyższa, niż byłaby w przypadku jego braku. Na różnych wysokościach rozproszone są gazy, które mają na to wpływ, przy dodatkowym działaniu konwekcji (przekazywania ciepła), chmur i innych zjawisk. Niektóre z gazów mają pochodzenie całkowicie naturalne (jak para wodna), inne występują naturalnie oraz z powodu działalności człowieka (jak dwutlenek węgla), bądź są całkowicie sztucznego pochodzenia (jak freony czyli gazy przemysłowe odpowiadające za powiększanie się dziury ozonowej). W wyniku ich działania następuje skumulowanie na Ziemi ciepła pochodzącego z promieniowania słonecznego – i jest to całkowicie naturalny proces. Problem pojawia się wtedy, kiedy równowaga tych gazów zostaje zaburzona – zwiększenie w atmosferze ilości m. in. CO2 i metanu sprawia, że temperatura atmosfery podnosi się szybciej, co ma ogromny wpływ na klimat i wywołuje szereg negatywnych skutków.
Kolejne ważne pojęcie to globalne ocieplenie – zjawisko podwyższenia średniej temperatury atmosfery oraz oceanów, które obserwuje się od połowy XX wieku, przy równoczesnym ochłodzeniu stratosfery (drugiej od powierzchni planety warstwy atmosfery), zaburzające równowagę radiacyjną Ziemi i prowadzące do jej ocieplenia w przyszłości.
Pomiary, którymi dysponujemy, odnoszą się do okresów 1850–1900 i 2003–2013. Wynika z nich, że wzrost średniej temperatury wyniósł 0,78 (od 0,72 do 0,85)°C. Prognozy zaś sugerują, że według różnych scenariuszy i modeli, wzrost w kolejnym stuleciu wyniesie od 1,1 do nawet 6,4 °C, co może wywołać skutki o kolosalnym znaczeniu.
Jednak dla wielu ludzi podwyższenie średniej temperatury planety nie jest żadnym dowodem potwierdzającym negatywny wpływ działalności człowieka. Według nich w przeszłości następowały po sobie okresy cieplejsze i chłodniejsze, i jest to cykl zupełnie naturalny. Mają oni po części rację – rzeczywiście historia pokazuje naprzemienne cieplejsze i chłodniejsze okresy. Jednak zmiany, które obserwowane są od osiemnastowiecznej rewolucji przemysłowej mają znacznie większe przyspieszenie, którego szczyt następuje w ostatnich dziesięcioleciach:
Dwa tysiące lat średniej temperatury powierzchni według różnych rekonstrukcji, każda zaokrąglona do skali dekadowej. Niezaokrąglona wartość za rok 2004 również oznaczona dla porównania. Na osi pionowej anomalia temperatury. Grafika: Wikimedia Commons
Co wpływa na tak znaczny wzrost? Według badań obecny stan czynników naturalnych (takich jak aktywność wulkanów, zjawiska astronomiczne i pływy oceaniczne) sugerowałby raczej lekkie ochładzanie się Ziemi. Co więcej, aktywność słoneczna, która wydaje się być najważniejszym czynnikiem naturalnego pochodzenia, w ostatnim pięćdziesięcioleciu spadła, zaś tempo podwyższania się średnich temperatur wzrosło. Nastąpił natomiast gwałtowny skok emisji dwutlenku węgla oraz innych gazów, takich jak metan, podtlenki azotu czy aerozole siarkowe, co spowodowane jest między innymi rozwojem przemysłu, zmianami użytkowania terenu, masową hodowlą zwierząt i rozwojem transportu.
Według IPCC (Międzynarodowego Zespołu ds. Zmian Klimatycznych), wspartego przez różne stowarzyszenia i akademie naukowe (w tym wszystkie narodowe akademie nauk ośmiu państw z najbardziej rozwiniętym przemysłem):
Wpływ człowieka na klimat jest oczywisty. Świadczą o tym rosnące koncentracje gazów cieplarnianych w atmosferze, dodatnie wymuszanie radiacyjne, obserwowane ocieplenie i zrozumienie systemu klimatycznego.
Jest niezwykle prawdopodobne [zgodnie z konwencją przyjętą w raporcie oznacza to prawdopodobieństwo 95%–100%], że człowiek wpłynął w sposób dominujący na obserwowane od połowy XX wieku ocieplenie.
Stąd właśnie działania takie jak Ramowa konwencja Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu (1997), Protokół z Kioto (2005) czy późniejsze Porozumienie Paryskie (2015), które mają na celu międzynarodową współpracę dotyczącą ograniczenia emisji gazów cieplarnianych odpowiedzialnych za globalne ocieplenie. Jest to jednak póki co zbyt mało. Pamiętać należy, że za połowę emisji dwutlenku węgla na świecie odpowiadają trzy państwa: Chiny (27,5%), Stany Zjednoczone (16,9%), oraz Indie (5,9%). Jeśli zaś spojrzymy na ilość emitowanego dwutlenku węgla na osobę, okaże się, że w Indiach jest to rocznie 1,7 tony, w Chinach 7,3, a w Stanach Zjednoczonych aż 19,1. W Polsce zaś, odpowiedzialnej za 0,9% światowej emisji każda osoba średnio rocznie produkuje 8,2 tony, czyli więcej niż przeciętny Chińczyk… Przodują zaś w tej statystyce głównie państwa, których gospodarka opiera się na wydobyciu ropy naftowej, czyli Katar, Zjednoczone Emiraty Arabskie, Kuwejt, Arabia Saudyjska.
Dlatego nie należy zrzucać odpowiedzialności na innych, lecz wspólnie działać na rzecz czystszego, a przez to bezpieczniejszego w przyszłości środowiska. Każde państwo i każdy człowiek mają tutaj do odegrania swoją rolę. My: ograniczając zużycie wody, prądu i surowców, trzymając w ryzach swoje tendencje konsumpcjonistyczne (np. zbyt częste zastępowanie sprawnych telefonów nowszym modelem) oraz wybierając możliwie najbardziej ekologiczny styl życia i przemieszczania się, rządy zaś: wprowadzając kompleksowe działania ograniczające emisję dwutlenku węgla, przechodzenie na odnawialne źródła energii, ochronę terenów zielonych, redukcję zanieczyszczeń pochodzących z transportu czy promowanie sprzyjających ekologii rozwiązań w budownictwie.
Jednak zarówno kraje, które dzięki rozwiniętemu przemysłowi, wydobyciu ropy naftowej lub rozdmuchanemu konsumpcjonizmowi są głównymi emitentami CO2, jak i te państwa, które dopiero się rozwijają i inwestują w przemysł, nie są zbyt chętne do wprowadzania zmian. Warto wspomnieć, że decyzją prezydenta Donalda Trumpa Stany Zjednoczone 1 czerwca 2017 roku wycofały się z paryskiego porozumienia klimatycznego. Również przedsiębiorstwa paliwowe bronią się przed ograniczeniami, wydając miliony dolarów na promowanie poglądów negujących globalne ocieplenie i dyskredytując badania naukowców – zagrożone są bowiem ich zyski. Do tego dodajmy wypowiedzi polityków i dziennikarzy, choćby te z naszego podwórka:
Jak sobie pomyślę, że płacimy za »globalne ocieplenie« i popatrzę za okno to mnie trafia szlag – A. Duda
To globalne ocieplenie trochę za daleko zaszło. Jutro w nocy -17 – R. Petru
A ja lubię globalne ocieplenie i chętnie finansowałbym jego postęp. Winorośla i palmy w Polsce? Super! – R. Giertych
Składam solenne wiosenne zobowiązanie. W tym roku w końcu zadbam o produkcję dwutlenku węgla. Wolę wierzyć radykalnym lewakom lansującym tezy, wedle których to człowiek powoduje efekt cieplarniany, więc wszyscy tworzymy globalne ocieplenie. Ja, po tej zimie, zamierzam dołączyć do tej wspólnej sprawy – D. Zdort
Odczepcie się od naszych elektrowni, przemysłu, samochodów, żarówek i komputerów. Spadajcie na bambus, gdzie wasze miejsce, i najlepiej już stamtąd nie schodźcie. Zwłaszcza, że to wasze środowisko naturalne – Ł. Warzecha
Cała ludzka emisja CO2 to to jest mniej niż jeden wulkan, a wulkanów na Ziemi dymiących mamy kilka tysięcy – W. Cejrowski
Dwutlenek węgla nie może być szkodliwy, skoro spożywamy go w napojach gazowanych – Z. Ziobro
Dwutlenek węgla emitowany w Polsce jest gazem życia dla żywych zespołów przyrodniczych – J. Szyszko
W tej chwili większość już uczonych mówi, że globalne ocieplenie, jeśli w ogóle istnieje, nie ma nic wspólnego z działalnością człowieka – J. K. Mikke
Użytkowanie własnych zasobów naturalnych, czyli w przypadku Polski węgla, i opieranie na tych zasobach bezpieczeństwa energetycznego nie stoi tym samym w sprzeczności z ochroną klimatu i z postępem w dziedzinie ochrony klimatu – A. Duda
Powyższe stwierdzenia (a czasami ironiczne przytyki) pokazują więc, jakimi ignorantami świadomie lub nieświadomie bywają ludzie, którzy dla społeczeństwa stanowią autorytet. Skoro najważniejsze osoby w państwie, prezydent, politycy i znani dziennikarze wbrew opiniom naukowców twierdzą, że globalne ocieplenie to mit bądź pozytywne zjawisko, zaś wszyscy, którzy zwracają uwagę na konieczność zmian nazywani są eko-oszołomami, trudno się dziwić, że przeciętny człowiek może czuć się zmanipulowany. Warto mieć tego świadomość i w poszukiwaniu informacji opierać się na źródłach prezentujących dowody naukowe a nie opinie, takich jak portal naukaoklimacie.pl tworzony przez naukowców zajmujących się tym tematem. Redakcję stanowią między innymi prof. dr. hab. Szymon Malinowski – fizyk atmosfery, specjalista z zakresu fizyki chmur i opadów oraz modelowania numerycznego procesów atmosferycznych, dr Aleksandra Kardaś, fizyczka atmosfery, popularyzatorka nauki i autorka „Książki o wodzie”, Marcin Popkiewicz, fizyk jądrowy, przedsiębiorca, dziennikarz, autor książek „Świat na rozdrożu”, „Rewolucja energetyczna. Ale po co?” i portalu „Ziemia na rozdrożu” oraz Anna Sierpińska, popularyzatorka nauki o specjalizacji: wpływ zmiany klimatu na środowisko przyrodnicze.
Na koniec coś, co może być wykorzystane w dyskusji z osobami kategorycznie twierdzącymi, że „nie ma żadnego globalnego ocieplenia”. Strona naukaoklimacie.pl podaje dziesięć najważniejszych dowodów na to, że globalne ocieplenie jest faktem.
Wzrastają temperatury powietrza nad lądami.
Wzrastają temperatury powietrza nad morzami.
Rosną temperatury powierzchni morza.
Rosną temperatury troposfery mierzone za pomocą satelitów przez ostatnich 50 lat.
Wzrasta energia wewnętrzna zmagazynowana w oceanach w postaci ciepła.
Rośnie średni poziom mórz, co mierzone jest od 1870 roku.
Rośnie wilgotność powietrza.
Spada masa lodowców i lądolodów.
Spada powierzchnia pokrywy śnieżnej na północnej półkuli Ziemi.
Spada powierzchnia lodu morskiego w Arktyce, co mierzone jest od 1979 roku.
Polski klimat określany jest jako przejściowy pomiędzy morskim i kontynentalnym, co w praktyce oznacza dużą zmienność pogody i często pojawiające się burze, które powodują wiele strat – zerwane dachy, połamane drzewa czy lokalne podtopienia. W sieci można znaleźć kilka stron, które pomogą przygotować się na tego rodzaju zjawiska pogodowe. Dzięki temu z pewnym wyprzedzeniem można zabezpieczyć dobytek i ostrzec bliskich. Pamiętać jednak należy, że nie są to informacje stuprocentowo pewne. Aury nie da się przewidzieć z całkowitą pewnością, ale zwykle lepiej dmuchać na zimne i zawczasu odłączyć sprzęty elektroniczne z sieci i schować meble ogrodowe, aby nie odfrunęły do sąsiada.
ICM – meteorogram opracowywany na bieżąco przez pracowników Uniwersytetu Warszawskiego. Znakomite narzędzie pozwalające dosyć dokładnie określić pogodę w ciągu kolejnych 48 godzin. Wadą jest fakt, że w okresie wiosenno-letnim prognozy nie są doskonałe. Świetnie sprawdzają się temperatury powietrza i prędkość wiatru, trudniej za to jest trafnie prognozować wówczas opady (burze to zazwyczaj zjawiska nieokiełznane). Świetnie sprawdza się w zimie.
Sat24.com – pozwala śledzić bieżące zachmurzenie oraz występujące zjawiska burzowe. Pokazuje także poziom zaciemnienia planety. Świetne narzędzie pozwalające prognozować, kiedy będziemy mieli nad swoim regionem pogodne, a kiedy pochmurne niebo.
Radar.bourky.cz – czeski radar pokazujący, ile opadów spadło w danym regionie. Swoim zasięgiem obejmuje cały Dolny i Górny Śląsk oraz część Małopolski. Dodatkowo pozwala śledzić trasę burz – w miejscach uderzeń piorunów pojawiają się czarne krzyżyki.
Możliwość śledzenia poziomu wód w monitorowanych miejscach zbiorników wodnych oraz rzek i cieków – dla osób obawiających się powodzi – Hydro-mapa. Dla większej wygody można przybliżać i oddalać obraz mapy.
Narzędzie niezwykle przydatne w okresie wiosenno-letnim. Pracownicy grupy Estofex na bieżąco monitorują sytuację pogodową i wydają ostrzeżenia. Pierwszy stopień oznacza ryzyko burz. Drugi stopień to burze z dużymi porywami wiatrów i opadami gradu. Trzeci stopień oznacza wielkie niebezpieczeństwo. Od 1997 roku ostrzeżenie trzeciego stopnia wydane było tylko trzy razy. Wnioski – gdy pojawi się „trójka” należy pochować wszystko z ogrodu, tarasu i balkonu wszystko, schować samochód do garażu i zabezpieczyć wszystkie okna.
I na koniec Real-Time Lightning Map. Strona pozwala śledzić w czasie rzeczywistym trasę burzy. Istnieje możliwość przybliżania i oddalania mapy. Fantastyczne narzędzie dla osób pracujących z internetem czy urządzeniami elektrycznymi. Dzięki niemu można ocenić, czy burza jest jeszcze daleko, czy już się zbliża i należy odłączyć z sieci elektronikę, by ustrzec się przed poważnymi stratami.
Pamiętaj! W przypadku burzy ważne jest, aby odłączyć od sieci elektrycznej wszystkie działające urządzenia. Zwróć uwagę na to, by kable były odsunięte od gniazdek (zdarzało się, że w przypadku silnych wyładowań iskra przechodziła na odłączone urządzenia i je wypalała).
W ostatnich latach znacznie wzrosła świadomość naszego społeczeństwa w zakresie ekologii i działań chroniących środowisko naturalne. Segregujemy śmieci, organizujemy akcje sprzątania, staramy się wybierać opakowania wielorazowego użytku i minimalizować nasz ślad węglowy. Nadal jednak istnieje wielu ludzi nieprzyjmujących do wiadomości, że ich codzienne działania mają realny wpływ na przyrodę.
Jednym z największych problemów współczesnego świata jest plastik. Wszyscy wiemy, że towarzyszy nam wszędzie – nie tylko jako opakowania produktów spożywczych czy materiał, z którego są wykonane ubrania, obuwie, akcesoria czy zabawki, ale obecnie również w formie mikro jako składnik kosmetyków, zawartość wody i organizmów zwierząt czy pył unoszący się w powietrzu, którym oddychamy. Co więcej, okazuje się, że przeciętny człowiek w przeciągu tygodnia wchłania około 5 gramów mikroplastiku, czyli tyle, ile waży karta kredytowa – w postaci pożywienia, wody czy po prostu oddychając…
Skąd ten mikroplastik?
Mikroplastik to mieszanina cząsteczek tworzyw, włókien i granulek, których wielkość nie przekracza 5 mm. Istnieją jego dwa rodzaje: pierwszy z nich nazywany jest mikroplastikiem pierwotnym i od początku istnieje w takiej formie. Powstaje w wyniku użytkowania opon samochodowych, prania ubrań wykonanych z materiałów syntetycznych (nie każdy wie, że np. polary są wykonane z plastiku) czy też jako efekt ścierania tworzyw sztucznych. Druga forma to mikroplastik wtórny powstający w wyniku rozpadu większych cząstek plastiku na mniejsze (jak np. rozkład butelek typu PET). Ten rodzaj odpowiada za zanieczyszczenia większości mórz.
Kluczem do zrozumienia tego, że każde nasze działanie niesie ze sobą odpowiedzialność za środowisko, jest nieubłaganie wzrastająca liczba ludzi. Obecnie jest już nas niemal 8 miliardów. Ktoś mógłby stwierdzić, że jeśli użyje tylko jednej torebki foliowej, jednej słomki do napojów, jednej butelki typu pet i jednego zestawu sztucznych talerzy ze sztućcami podczas rodzinnego spotkania, to nie będzie wcale tragedii, jeśli je później wyrzuci. Lecz jeśli sytuacja taka staje się udziałem każdego z niemal ośmiomiliardowej społeczności naszego świata, sytuacja przedstawia się zdecydowanie bardziej drastycznie.
Niektórzy sądzą, że w rzeczywistości problem zupełnie nie dotyczy Europy, gdyż około 90% plastiku w morzach pochodzi z dziesięciu rzek, z których osiem znajduje się w Azji (Jangcy, Indus, Huang He, Hai He, Ganges, Rzeka Perłowa, Amur i Mekong), zaś pozostałe dwie (Nil i Niger) w Afryce. Czy jednak zwalnia to kogokolwiek z odpowiedzialności? Nie! Oczywiste jest, że to nie pojedynczy ludzie są odpowiedzialni za katastrofalny stan środowiska, ale efektem jest zanieczyszczenie planety i należy je za wszelką cenę minimalizować, nie zaś dokładać swoją cegiełkę.
Co więc może każdy z nas zrobić?
Jest wiele działań, które pozwalają w prosty i bezkosztowy sposób zadbać o stan środowiska. Pierwszy z nich to oczywiście segregacja śmieci i edukowanie innych – np. dziadków, jeśli są mniej poinformowani, o konieczności recyklingu. Ten jednak nadal kuleje – w 2018 r. w sondażu okazało się, że 40% rodaków nie segreguje odpadów, a jedynie 30% wie, że „kartonowych” opakowań po mleku czy sokach nie należy wrzucać do niebieskiego pojemnika na papier. Stąd ważna jest edukacja nt. recyklingu, by nie popełniać podstawowych błędów.
Kartony, w których kupuje się płynne produkty (soki, mleko) to opakowania wielomateriałowe – wrzucamy je do żółtego pojemnika.
Paragony otrzymane w sklepie wrzucamy do śmieci zmieszanych – nie mogą zostać przetworzone jako zwykły papier z powodu domieszek substancji chemicznych.
Odpadki z mięsa i kości należy wyrzucać do śmieci zmieszanych, a nie do odpadów BIO. W tych drugich powinny się znaleźć tylko odpady roślinne.
Chusteczki higieniczne i zatłuszczony papier powinny lądować w odpadach zmieszanych, gdyż nie nadają się do ponownego przetworzenia.
Do szkła wrzucamy tylko szklane opakowania – butelki czy słoiki. Karafki, talerze, kieliszki czy szklanki powinny trafić do odpadów zmieszanych.
Osobno w odpowiednich punktach oddajemy przeterminowane leki, zużyte baterie, żarówki czy sprzęt elektroniczny.
Co jeszcze można zrobić?
Każdy konsument podejmuje decyzje, które przekładają się na świadomość innych. Staraj się minimalizować wykorzystanie plastiku w swoim życiu i dawać dobry przykład. Może to być:
Unikanie kupowania kosmetyków i artykułów chemii domowej zawierających mikrogranulki.
Peelingi, ścierające pasty do zębów i preparaty szorujące do czyszczenia mogą być zastąpione naturalnymi odpowiednikami – sodą, płatkami owsianymi itp.
Kupowanie napojów w szklanych opakowaniach, przeznaczonych do recyklingu.
Jeśli jednak kupujesz duże ilości wody w plastiku, wybieraj butelkę o pojemności 5/6 litrów, a nie kilka półtoralitrowych. Jeśli w twoim mieście instalacja jest relatywnie nowa i czysta, przemyśl picie wody z kranu.
Ograniczanie korzystania z plastikowych produktów jednorazowych.
W pubie czy restauracji nie zabieraj słomek do napojów, nie używaj jednorazowych mieszadełek. Przyjęcie organizuj, używając papierowej lub zwykłej zastawy stołowej, nie jednorazowych platikowych talerzyków, sztućców i kubków.
Stosowanie toreb na zakupy wielorazowego użytku i unikanie zabierania jednorazówek, tzw. zrywek na warzywa czy owoce.
Miej zawsze przy sobie składaną materiałową torbę na zakupy. Większe owoce czy warzywa (arbuz, dynię czy kabaczek) możesz zabrać bez foliówki, inne zaś pakuj w torebki wielorazowe – możesz je wykonać samodzielnie.
Kupowanie ubrań z materiałów naturalnych (bawełna, jedwab, len, wełna).
Ich pranie nie powoduje uwalniania się mikroplastiku. Staraj się ograniczać pranie polarów – używaj wtedy niskiej temperatury i wolnych obrotów odwirowania.
Branie udziału w akcjach typu „Sprzątanie Ziemi” czy lokalnej okolicy.
Jeśli widzisz plastikową butelkę na poboczu podczas swojej drogi do szkoły, wrzuć ją do śmieci (najlepiej segregowanych!). Nawet jeden śmieć mniej sprawia różnicę. Możesz także samodzielnie występować z inicjatywą poprawy wyglądu okolicy.
Wybieranie produktów wysokiej jakości.
Zamiast trzech par tańszych butów czy spodni pod względem ekologii (i stanu portfela) lepiej kupić droższą parę, która będzie trwalsza. Podobnie z torebkami – tanie ze skóry ekologicznej szybko się niszczą i częściej lądują na śmietniku.
Tym, którzy nadal nie widzą potrzeby zmiany, warto pokazać poniższą galerię…
injured seal with frisbee stuck on neck at horsey gap
W ostatnich dniach wiele wiadomości w mediach dotyczy polskiego himalaisty Tomasza Mackiewicza, który z powodu nagłego pogorszenia się stanu zdrowia na zawsze pozostał na wysokości ponad 7000 metrów n. p. m. zbocza góry Nanga Parbat. Jego partnerce wspinaczkowej Elizabeth Revol udało się zejść do ok. 6300 metrów, a stamtąd została sprowadzona przez czterech polskich alpinistów, którzy w tym czasie przebywali szczęśliwie 200 km dalej, w obozie pod drugą najwyższą górą świata – K2 i mogli wyruszyć na pomoc. Teraz pojawia się wiele krzywdzących komentarzy pod adresem Francuzki, podobnych jak kilka lat wcześniej formułowano w stronę Adama Bieleckiego (z ekipy ratunkowej dla Revol) oraz Artura Małka – że zostawili partnerów, nie ratowali ich i nie próbowali pomóc schodzić. Żeby zrozumieć, co się dzieje z ciałem człowieka na takich wysokościach (a szczególnie powyżej 8 tysięcy metrów, w tzw. strefie śmierci) i jak morderczym wysiłkiem jest samo poruszanie się, nie mówiąc o jakimkolwiek dźwiganiu, trzeba zapoznać się z podstawowymi terminami dotyczącymi wspinaczki wysokogórskiej.
Alpinizm – wspinaczka górska uprawiana w Alpach. Nazwy używa się też do określania wspinaczki w innych górach, o ukształtowaniu podobnym do Alp, np. w Kaukazie, Tatrach czy Kordylierach.
Himalaizm – wspinaczka wysokogórska uprawiana w Himalajach. Nazwę stosuje się także w odniesieniu go uprawiania tego sportu w górach o min. 7000 metrów wysokości: Karakorum, Kunlun, Hindukusz, Pamir, Tienszan, Daxue Shan.
Himalaje – najwyższy łańcuch górski na Ziemi leżący w południowej Azji na terenach należących do Pakistanu, Indii, Chin (Tybetu), Nepalu i Bhutanu. Znajduje się tam 10 z 14 ośmiotysięczników. Trzy najwyższe szczyty to: Mount Everest (8850), Kanczendzonga (8586) i Lhotse (8516).
Karakorum – drugi najwyższy łańcuch górski na Ziemi. Znajduje się głównie na terenie Pakistanu. Jego trzy najwyższe góry to: K2 (8611), Gaszerbrum I (8068) i Broad Peak (8047).
Korona Ziemi – najwyższe szczyty poszczególnych kontynentów.
Szerpowie – lud tybetański zamieszkujący indyjską i nepalską część Himalajów na wysokości ok. 6000 metrów. Mężczyźni są przeważnie tragarzami i przewodnikami wypraw. Jednym z bardziej znanych Szerpów był również Tenzing Norgay, który w 1953 roku jako pierwszy zdobył Mount Everest razem z Edmundem Hillarym. Szerpowie z racji aklimatyzacji są bardzo odporni na trudy życia na tak dużych wysokościach.
Aklimatyzacja – przystosowanie się organizmu do nowych warunków (klimatu, czasu i wysokości). Himalaiści najczęściej rozbijają obozy położone coraz wyżej i spędzają w nich po kilka tygodni, by przyzwyczajać ciało do ekstremalnych warunków.
Choroba wysokościowa – spowodowana przebywaniem na dużych wysokościach (powyżej 2500 m.). Przyczyną jest rozrzedzenie atmosfery i mniejsza ilością tlenu w powietrzu. U osób wyjątkowo wrażliwych i niezaaklimatyzowanych pierwsze objawy mogą pojawić się już na wysokości około 1500 m. Może prowadzić do obrzęku mózgu, płuc, śmierci. W grupie ryzyka jest każdy znajdujący się wysoko – niezależnie od wieku, kondycji, doświadczenia i warunków.
Strefa śmierci – ekstremalne warunki dla ludzkiego organizmu zaczynają się od ok. 5000 metrów, zaś powyżej 7900-8000 znajduje się tzw. strefa śmierci. W rozrzedzonym powietrzu znajduje się 1/3 część tego tlenu, który mamy „na dole”. Ponadto oddychanie utrudnia silny wiatr. Każdy oddech to walka. Wysiłek fizyczny staje się wyzwaniem, zaś wspinaczka – ponad siły. Pojawia się obrzęk mózgu i związane z tym ból, zawroty głowy, dezorientacja, zaburzenia koordynacji ruchowej (co skutkuje błądzeniem, potknięciami i ryzykiem upadku). Obrzęk płuc utrudnia, a później uniemożliwia oddychanie. Wejście na szczyt powoduje znaczne zubożenie sił himalaisty, a zejście bywa tak samo lub nawet bardziej męczące.
Ślepota śnieżna – ostre zapalenie spojówek spowodowane promieniowaniem ultrafioletowym. Oczy himalaistów chronione są poprzez gogle, jednak zdarza się, że w dezorientacji (choroba wysokościowa) są one ściągane. Efektem jest utrata widzenia – może być czasowa lub nawet w szczególnych przypadkach stała.
Odmrożenia – uszkodzenia tkanek powstałe w wyniku działania niskich temperatur (w zasadzie podobnie do oparzeń). Na dużych wysokościach wiatr i wilgotność pogarszają stan chorego. Najbardziej zagrożone są nos, uszy, policzki, palce rąk i stóp. Odmrożenia często kończą się amputacją.
Styl oblężniczy – himalaiści budują kolejne, coraz wyżej położone bazy. Wspinanie się trwa wiele tygodni czy miesięcy, zaś atak szczytowy trwa kilka dni (wiele czasu zajmuje poręczowanie – zakładanie lin). Ekipa składa się z wielu pomocników (Szerpów) i kilku głównych wspinaczy, zapewniona jest duża ilość różnego rodzaju sprzętu.
Styl alpejski – jeden lub kilku wspinaczy samotnie atakuje górę. Mają mało sprzętu po to, by nie musieć wiele dźwigać. Nie zakładają obozów lecz biwakują. Atak szczytowy przeprowadzają wszyscy razem, bez poręczowania.
Dlaczego wspinacze wyruszają na wyprawy zimą? Panuje wówczas dużo gorsza temperatura (odczuwalna może wynieść nawet -60 stopni!), jest o wiele bardziej niebezpiecznie, trudniej o pomoc… Jednak zimowe wejście na ośmiotysięcznik to niezwykły wyczyn w świecie himalaizmu. Do tej pory pozostał jeden niezdobyty zimą szczyt – K2. Polacy zaś mają niezwykłą historię zimowych wejść:
Ciekawostka:
Gdyby mierzyć wysokość góry nie od powierzchni morza, lecz od podstawy, Mount Everest sromotnie przebrałoby walkę z Mamuna Kea. Góra ta znajduje się na Hawajach i ma 4205 m n. p. m., ale 10 203 m od podstawy na dnie Oceanu Spokojnego, co daje największą wysokość względną na Ziemi.
W ostatnich latach znacznie wzrosła świadomość naszego społeczeństwa w zakresie ekologii i działań chroniących środowisko naturalne. Segregujemy śmieci, organizujemy akcje sprzątania, staramy się wybierać opakowania wielorazowego użytku i minimalizować nasz ślad węglowy. Nadal jednak istnieje wielu ludzi nieprzyjmujących do wiadomości, że ich codzienne działania mają realny wpływ na przyrodę.
Język polski 