Zaburzenia lękowe

Na skróty:

zaburzenia-lekowe

Czym są zaburzenia lękowe?

Odczuwanie lęku jest całkowicie normalne i towarzyszy w codziennym życiu większości z nas, szczególnie podczas sytuacji wywołujących stres. Często martwimy się o nasze zdrowie, finanse czy o relacje z przyjaciółmi, boimy się też oblania egzaminu, utraty bliskiej osoby, wystąpień publicznych, wysokości i czy pająków, lecz gdy sytuacja się klaruje bądź zagrożenie znika, ulatnia się również uczucie lęku.

Czasami jednak zdarza się, że strach nie przemija bądź nie dotyczy żadnego zagrożenia, i zaczyna być odczuwany w sposób stały. Przejmuje nad nami kontrolę i negatywnie wpływa na nasze funkcjonowanie. Właśnie wtedy mówimy o zaburzeniach lękowych.

Istnieje wiele rodzajów tego schorzenia o różnym natężeniu. Są to różnego rodzaju fobie, fobia społeczna, zespół lęku uogólnionego (GAD), zaburzenia obsesyjno-kompulsywne (OCD), ataki paniki, zespół stresu pourazowego.

Przyczyny zaburzeń lękowych

Zaburzenia lękowe mogą się pojawić jako reakcja na stresujące wydarzenia, np. doświadczenie agresji lub molestowania, utratę pracy, mobbing, niepowodzenia szkolne, poważne zmiany (np. przeprowadzka do innego miasta, podjęcie studiów czy też nowej pracy).

Zdarza się, że przyczyną stanów lękowych jest kondycja organizmu. Osoby cierpiące między innymi na zaburzenia hormonalne, choroby serca, astmę i cukrzycę są bardziej podatne na nerwice. Ważnym czynnikiem sprzyjającym ich wystąpieniu jest także używanie substancji psychoaktywnych – szczególnie alkoholu, marihuany, leków uspokajających i nasennych, a także stymulantów, rozpuszczalników i halucynogenów.

Dużą rolę odgrywają też cechy osobowości, szczególnie obniżone poczucie własnej wartości bądź perfekcjonizm. Czynnikiem sprzyjającym są także pojawiające się w rodzinie przypadki zaburzeń lękowych, chociaż należy pamiętać, że fakt występowania tego schorzenia u rodziców nie oznacza, że automatycznie dzieci też będą nim dotknięte.

Objawy zaburzeń lękowych

Istnieje kilka odmian zaburzeń lękowych, stąd też wskazać można na wiele symptomów charakteryzujących się różnym natężeniem. Do niektórych z nich należą:

  • stałe uczucie zdenerwowania,
  • trudności w uspokojeniu się,
  • długo trwające uczucie przytłoczenia lub strachu,
  • pojawianie się natrętnych myśli powodujących lęk,
  • uczucie paniki,
  • poczucie braku kontroli,
  • kłopoty ze snem wywołane lękiem,
  • brak apetytu,
  • trudności z koncentracją,
  • uczucie ciągłego zmęczenia i niemocy.

Oprócz tego pojawić mogą się mogą tzw. objawy psychosomatyczne, czyli takie, które są reakcją organizmu na stan psychiczny. Wpływają one dodatkowo stresująco, co wzmaga uczucie lęku:

  • przyspieszone bicie serca,
  • uczucie suchości w jamie ustnej,
  • drżenie rąk, uczucie miękkich kolan,
  • napięte mięśnie,
  • skurcze żołądka,
  • częstsza potrzeba korzystania z toalety,
  • uczucie gorąca i nasilone pocenie się,
  • mdłości.

stany-lekowe

Leczenie zaburzeń lękowych

Pamiętaj, że jeśli występują u ciebie zaburzenia lękowe, których nie potrafisz kontrolować lub które utrudniają lub uniemożliwiają ci normalne funkcjonowanie, powinieneś zgłosić się do specjalisty – tylko psycholog lub psychiatra będzie potrafił odpowiednio zdiagnozować twój stan i zastosować odpowiednie środki. W takich wypadkach nie próbuj leczyć się na własną rękę – sięgnij po profesjonalną pomoc.

Kiedy sięgnąć po pomoc specjalisty:

  • kiedy ciągły lęk sprawia, że przestajesz sobie radzić w szkole czy pracy,
  • gdy lęk negatywnie wpływa na twoje życie towarzyskie bądź rodzinne,
  • kiedy lęk lub strach przejmuje nad tobą kontrolę,
  • kiedy zdarzają ci się ataki paniki,
  • gdy stany lękowe obniżają komfort twojego życia.

Jedną ze skuteczniejszych metod stosowanych przez psychologów jest terapia behawioralno-poznawcza (CBT), która ma na celu zidentyfikowanie negatywnych myśli i ocenę ich prawdziwości, a przez to zmianę sposobu myślenia powodującego stany lękowe. Terapeuta pomaga pacjentowi zidentyfikować te myśli, które są dla niego szkodliwe, a później ocenić, ile wspólnego mają one z rzeczywistością. Przykładowo, myśl: „Jestem do niczego” wywołuje uczucie beznadziei i niepokoju, oraz prowadzi do reakcji organizmu, np. ucisku w klatce piersiowej, skurczu żołądka. Najczęściej popełniamy błędy poznawcze, które zaburzają nasz obraz rzeczywistości: generalizujemy, katastrofizujemy, skupiamy się na swoim punkcie widzenia i żywimy przekonanie, że wiemy, co myślą i czują inni. Terapeuta pomaga je uchwycić i spojrzeć na nie krytycznie. W momencie zrozumienia, skąd biorą się negatywne myśli oraz jak wpływają na nasze uczucia i reakcje organizmu, możemy pokonać nasze trudności.

U osób, które z różnych przyczyn nie mogą podjąć terapii bądź ich zaburzenia lękowe mają bardzo duże natężenie i uniemożliwiają normalne funkcjonowanie, zwykle stosuje się farmakoterapię – lekarz zapisuje leki antydepresyjne o działaniu przeciwlękowym bądź w ciężkich przypadkach leki z grupy benzodiazepin (stosuje się je przez krótki czas ze względu na ich działanie uzależniające).

Stany lękowe – jak sobie pomóc?

Jeśli jednak odczuwane przez ciebie zaburzenia lękowe mają niskie natężenie i uważasz, że jesteś w stanie poradzić sobie bez specjalistycznej pomocy, możesz wypróbować kilka sposobów. Bardzo łagodne stany mogą zostać zmniejszone poprzez zmianę stylu życia – zdrową dietę, ograniczenie używek, aktywność fizyczną, ćwiczenia medytacyjne i relaksacyjne. Możesz też dołączyć do lokalnych bądź internetowych grup wsparcia. Całkowicie zrezygnuj ze stosowania substancji psychoaktywnych. Staraj się na bieżąco rozwiązywać problemy i nie odkładać niczego na później – stawianie czoła nieuchronnym wyzwaniom pomoże ci odzyskać uczucie spokoju.

Pamiętać musisz, że myśli mają ogromny wpływ na uczucia i reakcje naszego ciała. Te zaś wpływają myśli – i tak całe koło się zamyka, a cykl niepokoju trwa. W przypadku zaburzeń lękowych pojawiają się tzw. automatyczne negatywne myśli. Są one spontaniczne i brzmią wiarygodnie. Odnoszą się zwykle do obrazu siebie, obrazu świata oraz wizji przyszłości (np. jestem beznadziejna, wszyscy mnie nienawidzą, nigdy nie będę miała przyjaciół).

zaburzenia-lekowe-mysli-uczucia-dzialania-reakcje

Zidentyfikuj pojawiające się w twojej głowie automatyczne negatywne myśli. Analizuj, co przewija się przez twoją głowę i uświadamiaj sobie, dlaczego tak się dzieje. Przykłady negatywnych schematów myśli:

    • „Czuję się głupia, bo taka jestem”, „Czuję się nic nie warty, więc taki jestem” – nie traktuj emocji jakby były faktami, są to tylko uczucia i mogą nie mieć nic wspólnego z rzeczywistością.
    • „Muszę lepsze oceny”, „W tym wieku powinienem już mieć dziewczynę” – nie narzucaj na siebie zbyt wiele presji i oczekiwań, gdyż możesz im nie sprostać, a to pogorszy twój nastrój. Pamiętaj, że ludzie mają swoje wady, a żaden człowiek nie jest idealny.
    • „Nie zdałam egzaminu, jestem do niczego”, „Wyrzucili mnie z drużyny, to mój koniec” – nie traktuj życia w kategoriach wszystko albo nic. Jedna porażka nie przekreśla twoich szans na późniejsze powodzenie. Pamiętaj, że nic nie jest tylko białe lub czarne – istnieje wiele odcieni szarości.
    • „Nauczyciel się do mnie nie uśmiechnął, musi uważać mnie za idiotkę”, „Dziewczyna nie odpisała na moją wiadomość, na pewno ma mnie dość” – nie wyciągaj pochopnych wniosków na podstawie czyjegoś zachowania. Inni mogą mieć gorszy dzień, być zabiegani, zmartwieni bądź nieuważni.
    • „Nigdy mi sie nic nie udaje”, „Zawsze robię z siebie głupka” – nie generalizuj. Rzadko kiedy coś się dzieje „zawsze” bądź nie dzieje się „nigdy”. Jeśli się zastanowisz, znajdziesz na to wiele przykładów.

Jeśli masz tendencje do zamartwiania się, nie pozwól, by obawa przejęła nad tobą kontrolę. Staraj się jak najczęściej być tu i teraz. Pytaj siebie, co i dlaczego czujesz. Poszukaj informacji o technikach oddychania, które pomagają się uspokoić. Przećwicz je i wybierz tę, która najlepiej na ciebie działa.

Nie unikaj sytuacji, które wywołują w tobie lęk. Jeśli boisz się np. spotkań towarzyskich , musisz podjąć wysiłek i stawić im czoła – inaczej z każdym dniem ciężej ci będzie pokonać własny strach. Zacznij od metody drobnych kroków – spotkaj się z kimś bliskim i życzliwym, później z dwojgiem osób, a kiedy w tych sytuacjach poczujesz się pewniej, pójdź na spotkanie w większym gronie.

Przede wszystkim zaś zaufaj komuś bliskiemu – rodzicowi, przyjacielowi, pedagogowi szkolnemu, psychologowi – i rozmawiaj z nim na temat tego, co czujesz. Zwykła rozmowa z kimś życzliwym może być bardzo pomocna.

zaburzenia-lekowe-jak-pomoc-dziecku

Jak pomóc dziecku cierpiącemu na zaburzenia lękowe?

Jeśli twoje dziecko cierpi na zaburzenia lękowe, możesz wiele zrobić, żeby je wesprzeć.

  • Zadbaj o jego właściwą dietę, zachęć do aktywności fizycznej i odpowiedniego wypoczynku. Zaproponuj aktywności, które działają relaksująco – możecie razem pomedytować, posłuchać kojącej muzyki bądź obejrzeć jakąś lekką komedię.
  • Staraj się, by rodzina prowadziła uregulowany tryb życia, tak by dziecko wiedziało, czego się w jakim dniu spodziewać. Jeśli pojawiają się nieoczekiwane okoliczności lub większe zmiany (przeprowadzka, zmiana godzin twojej pracy), porozmawiaj o tym, wyjaśniając przyczyny zmian.
  • Przećwiczcie razem techniki relaksacyjne i pozytywne myślenie.
  • Jeśli dziecko jest wystarczająco dojrzałe, możesz wyjaśnić mu, czym są stany lękowe, jak je rozpoznawać i jak można sobie z nimi radzić. Zachęć je do rozpoznawania, jakie sytuacje wywołują jego niepokój. Dobrym pomysłem może być prowadzenie dzienniczka obserwacji.
  • Zapewnij swoje dziecko o tym, że chcesz mu pomóc, wyraź swoją gotowość do rozmowy. Nie oceniaj, nie bagatelizuj, nie stosuj banałów typu: nie ma się co martwić na zapas, co to za głupoty opowiadasz. Wysłuchaj i postaraj się wskazać te wypowiedzi, które nie są prawdziwe, a wynikają z błędnych przekonań dziecka (To nieprawda, że nikt cię nie lubi – przecież Kasia i Ela są twoimi przyjaciółkami, a Irek i Kamila bardzo lubią z tobą spędzać czas).
  • Wspieraj dziecko w podejmowaniu wysiłku. Jeśli boi się wychodzić, staraj się je delikatnie zachęcać do opuszczenia domu – najpierw do wyjścia do ogrodu, później spaceru w pobliżu domu, a następnie dalszych wypraw.
  • Nie bądź nadopiekuńczy bądź niespokojny. Staraj się rozmawiać i reagować spokojnie, by nie wzmacniać w dziecku poczucia niepewności i lęku.

Jeśli widzisz, że wysiłki podejmowane przez twoje dziecko nie przynoszą wymiernych efektów bądź stany lękowe utrudniają lub uniemożliwiają mu normalne funkcjonowanie, zachęć je do sięgnięcia po poradę specjalisty i umów wizytę z psychologiem lub psychiatrą. Pamiętaj, ale dobrze je do tego przygotować – wytłumaczyć, w jakim celu potrzebna jest wizyta, opisać, jak może wyglądać konsultacja i wesprzeć w podjęciu terapii.

Opracowano z pomocą: youngminds.org.uk, nhsinform.scot, centrumdobrejterapii.pl, nhs.co.uk, pokonajlek.pl

Przydatne linki: