Stary człowiek i morze

Kliknij poniżej, by przeczytać streszczenie szczegółowe:

Stary człowiek i morze – opracowanie

• Autor: Ernest Hemingway
• Rok powstania: 1952
• Epoka: współczesność

Rodzaj i gatunek literacki

Ze względu na rodzaj literacki “Stary człowiek i morze” należy do epiki.

• Mamy tutaj narrację i jest ona trzecioosobowa, czyli prowadzona w trzeciej osobie czasownika.
• Narrator w utworze jest wszechwiedzący, co oznacza, że zna wszystkie wydarzenia, oraz myśli i uczucia bohaterów.
• Mamy też wątek składający się na fabułę, czyli całość wydarzeń.
• Pojawiają się bohaterowie.
• Utwór, jak większość dzieł epickich, pisany jest prozą.

Gatunkiem literackim utworu jest opowiadanie, czyli utwór epicki o niewielkim rozmiarze mający jednowątkową fabułę, czyli jeden mocno zarysowany ciąg wydarzeń. “Stary człowiek i morze” spełnia wszystkie te kryteria.

• Nie jest obszerny – liczy zaledwie kilkadziesiąt stron.
• Występuje niewielu bohaterów – mamy tutaj Santiago, Manolina i właściciela restauracji Martina, a także wspomnianych lokalnych rybaków i turystów.
• Zawiera jeden wątek, skupiający się na walce Santiago z marlinem i rekinami.
• A także ma jasną i prostą kompozycję.

Kompozycja opowiadania

Opowiadania mają zwykle określoną budowę, którą najprościej wyobrazić sobie jako górę. 

• We wstępie mamy ekspozycję, czyli przedstawienie sytuacji i bohaterów.
  • Poznajemy bohaterów i dowiadujemy się, że Santiago od 84 dni nie złowił on żadnej ryby.
• Dalej pojawia się rozpoczęcie akcji, czyli coś zaczyna się dziać.
  • Santiago wyrusza na morze i łapie na linkę marlina, który zaczyna ciągnąć starego rybaka coraz dalej od lądu.
• Następnie mamy rozwój akcji, czyli ciąg wydarzeń.
  • Główny bohater zmaga się z rybą i walczy z własnymi słabościami.
• Akcja zmierza do punktu kulminacyjnego, czyli momentu najwyższego napięcia.
  • Marlin słabnie, zwalnia i zaczyna okrążać łódź, Santiago zaś zaczyna z nim walczyć i w końcu zabija go.
• Dalej następuje zwrot akcji, który jest zwykle niespodziewany.
  • Pojawiają się rekiny, które wyszarpują kolejne płaty mięsa ryby.
• Później pojawia się rozwiązanie akcji, czyli najprościej mówiąc wygrana lub porażka głównego bohatera.
  • Santiago przez działanie rekinów traci całą zdobycz, o którą tak wytrwale walczył.
• A ostatnie jest zakończenie.
  • Santiago wraca na ląd, kładzie się spać i po rozmowie z Manolinem śni o lwach.

Stary człowiek i morze – geneza

Inspiracje do napisania utworu “Stary człowiek i morze” Hemingway znalazł we własnych doświadczeniach. Dzieło powstało podczas jego pobytu na Kubie w 1951 roku, kiedy miał możliwość obserwować życie lokalnych rybaków oraz dowiedzieć się, w jaki sposób łowi się marliny. Główny bohater, stary rybak Santiago, podobnie jak autor, lubi rozgrywki futbolu amerykańskiego, a także śni o Afryce – kontynencie, który Hemingway odwiedził, i który wywarł na nim wielkie wrażenie. Pisarza bardzo fascynowała ludzka wytrwałość i zdolność do walki z przeciwnościami. O tym też mówi jego najsłynniejsze dzieło.

Stary człowiek i morze – streszczenie w pigułce

Santiago jest starym i doświadczonym rybakiem, lecz od 84 dni nie złowił ryby. Żyje bardzo biednie, ale wspierany jest przez Manolina – chłopca, którego nauczył łowienia ryb, i który pływa teraz na szczęśliwej łodzi. Manolin chciałby pływać ze starym, ale jego rodzice się na to nie zgadzają, uważając, że przejdzie na niego pech mężczyzny.

Kolejnego dnia Santiago postanawia wypłynąć głębiej w morze. Udaje mu się schwytać wielkiego marlina, który przez dwa dni ciągnie go na otwarte morze. Podczas nierównej walki Santiago snuje przemyślenia na temat życia i powraca w pamięci do przeszłości. Wreszcie, nieludzkim wysiłkiem, udaje mu się schwytać i zabić rybę. Przywiązuje ją do łodzi i rozpoczyna wiosłowanie w stronę lądu. 

W drodze powrotnej szybko pojawiają się rekiny. Kilka z nich Santiago zabija, ale w pewnym momencie musi dać za wygraną. Rekiny zjadają całą rybę, zostawiając tylko szkielet. Rybakowi, pomimo wyczerpania, udaje się dopłynąć do lądu, wciągnąć łódź na brzeg i dotrzeć do domu, gdzie nieludzko wyczerpany głęboko zasypia. Tam znajduje go rankiem zaniepokojony Manolin, który na widok poranionych od linki dłoni starca zaczyna płakać. Chłopiec przynosi kawę z mlekiem i cukrem i gdy stary się budzi, mówi mu, że zorganizowano akcję ratunkową. Rybacy i turyści są zdumieni rozmiarem ryby. Manolin obiecuje staremu przyjacielowi, że od teraz będą pływać razem, zaś Santiago idzie spać i śni o lwach.

By sprawdzić swoją znajomość lektury „Stary człowiek i morze”, kliknij poniżej:

Charakterystyka Santiago

Santiago jest starym rybakiem z siwymi włosami, pomarszczoną twarzą, pokrytymi bliznami rękami i wesołymi oczami koloru morza, które jako jedyne są w nim młode. Mężczyzna jest wdowcem i mieszka samotnie w ubogiej chacie. Interesuje się baseballem amerykańskim i osiągnięciami swojego ulubionego gracza – DiMaggio. Często czyta o nich w gazetach i dyskutuje o rozgrywkach z Manolinem. Gdy uczył chłopca sztuki rybackiej, starał się mu przekazać wartości takie jak uczciwość, tolerancja i szacunek do przyrody. Santiago ptaki, delfiny i inne stworzenia morskie traktuje jak braci i wierzył, że podobnie jak on mają do odegrania swoją rolę. Stary od 84 dni nie złowił żadnej ryby i z tego powodu przez innych zaczął być nazywany salao, czyli pechowy. Mężczyzna jest spokojny i pogodzony z losem. Nie przejmuje się docinkami rybaków, z pokorą przyjmuje ubóstwo i swój los. Nie traci jednak optymizmu i wierzy, że kolejny dzień będzie dla niego szczęśliwy. Gdy wyrusza na morze i łapie na linkę wielkiego marlina, ujawniają się kolejne cechy jego charakteru – wytrwałość, opanowanie i odporność na ból – przez trzy dni trzyma bowiem linkę, którą ryba ciągnie w głąb morza. Widoczne są także jego siła i hart ducha – pomimo ogromnego zmęczenia Santiago nie poddaje się i do samego końca walczy, nawet wtedy, gdy pojawiają się rekiny i wyszarpują mięso złapanego przez niego z ogromnym wysiłkiem marlina. Dzięki swojemu wiekowi, doświadczeniu i trudnemu życiu Santiago wierzy, że człowiek nie jest stworzony do klęski, bo można go zniszczyć, ale nie pokonać.

Walka z przeciwnościami losu

“Stary człowiek i morze” to książka pokazująca życie prostego człowieka, które nie jest usłane różami. Santiago jest biedny, samotny, i od wielu dni prześladuje go pech, gdyż nie udał mu się żaden połów. Wierzy, że zawsze należy mieć nadzieję na poprawę swojego losu. Wyrusza na morze i wreszcie, po 85 dniach chwyta wielkiego marlina, a następnie podejmuje trzydniową walkę z rybą i własnymi słabościami. Pomimo wyczerpania udaje mu się zabić marlina tak wielkiego, że mógłby się za zysk z niego utrzymać przez wiele miesięcy. Jednak los znów okazuje się dla niego okrutny – rekiny kęs po kęsie wyszarpują całe mięso ryby. Santiago walczy do końca, ale jest bezsilny w obliczu drapieżców. W chwili próby mówi, że “człowieka można zniszczyć, ale nie pokonać”. Rekiny odebrały mu zdobycz, ale to nie odebrało mu człowieczeństwa. Santiago pozostał wierny sobie, zrobił wszystko, co było w jego mocy i pokonał własną słabość. Tak naprawdę nie został więc pokonany, ale zwyciężył.

Motywy literackie

“Stary człowiek i morze” to dzieło, w którym znajdziemy wiele motywów literackich. Na główny plan wysuwa się wątek starości – Santiago nie jest już młody, zmaga się z ubóstwem i samotnością. Pojawia się motyw przyjaźni w postaci towarzystwa i troski jego młodego przyjaciela Manolina, który od niego właśnie nauczył się łowić ryby i stał się dla niego największą podporą. Bardzo istotne są też wątki walki z przeciwnościami losu i własnymi słabościami, a także natury – a szczególnie stworzeń morskich traktowanych przez głównego bohatera jak istot równych sobie, które mają w świecie do odegrania swoją rolę. W książce możemy również wskazać wątek morza i pełnego trudów oraz zdanego na szczęście lub pecha życia rybaków.

Stary człowiek i morze – co jeszcze pamiętać?

• Przesłanie utworu – w monologach Santiago wypowiada wiele prawd. Człowiek jest w stanie zrobić wszystko, jeśli tylko bardzo chce osiągnąć swój cel, i może pokonać wszystkie trudności.
• Stosunek bohatera do przyrody – Santiago szanuje naturę, ryby, ptaki i wszystko, co go otacza. Wierzy, że tak samo jak on mają do odegrania swoją rolę. Uważa ryby za równorzędne sobie stworzenia.
• Starość Santiago widziana oczami Manolina – chłopiec pomagał mężczyźnie w miarę swoich możliwości. Przynosił jedzenie i kawę, robił zakupy, podnosił na duchu. Był wdzięczny za to, że Santiago nauczył go łowić ryby.
• Ironia losu – rekiny zabierają mężczyźnie rybę – raz po raz odgryzają części jej mięsa, zostawiając tylko szkielet. Santiago walczy z nimi, chociaż wie, że jest skazany na porażkę.
• Pokonanie własnej słabości i starości – bohater zwyciężył ograniczenia, jakie miało jego ciało. Walczył ze zmęczeniem, sennością, zdrętwieniem, głodem i pragnieniem.