Zespół Stresu Pourazowego

Na skróty:

post-traumatic-stres-disorder-pstd

Czym jest zespół stresu pourazowego?

Nasze życie obfituje w nieoczekiwane wydarzenia, niestety nie zawsze pozytywne. Zdarza się, że doświadczamy czegoś, co wywołuje w nas silną reakcję emocjonalną, z którą nie jesteśmy sobie w stanie samodzielnie poradzić. Może to być wypadek, katastrofa, atak terrorystyczny, okaleczenie, gwałt, pożar, diagnoza poważnej choroby, utrata sprawności czy doświadczenie molestowania. Co więcej, sami nie musimy znajdować się w zagrożeniu, a jedynie widzieć w takiej sytuacji innych – podobne reakcje może wywoływać choroba bliskiej osoby lub jej śmierć, widok wypadku komunikacyjnego czy bycie świadkiem przestępstwa.

W takich momentach naturalne jest, że pojawia się silny lęk, który trwać może nawet przez dłuższy czas. Jednak u niektórych ludzi doświadczenia te wywierają tak intensywne emocje, że nie są oni w stanie ich przepracować. Odczuwają oni strach, wciąż na nowo przeżywają traumatyczną sytuację i nie są w stanie pozbyć się obrazów pojawiających się w ich głowie. Mówimy wówczas o zespole stresu pourazowego (PTSD – Post traumatic stres disorder) powstałym się w wyniku niebezpiecznego wydarzenia, które skutkuje uczuciem silnego strachu, przerażenia czy bezsilności.

Zdarza się również, że na zespół stresu pourazowego cierpią osoby, które nie doświadczyły jednego konkretnego wypadku, ale przez dłuższy czas znajdowały się w sytuacji wywołującej silne emocje. PTSD często diagnozuje się u ofiar przemocy domowej i molestowania w okresie dzieciństwa, u osób, które doświadczyły niewoli bądź tortur, a także tych, którzy zmagali się z poważną chorobą lub obserwowali jej rozwój u kogoś bliskiego.

Przyczyny i symptomy wskazujące na PSTD

Pierwsze symptomy zespołu stresu pourazowego mogą dać o sobie znać już w kilka tygodniu po przeżyciu traumatycznego doświadczenia. Zwykle pojawiają się w przeciągu sześciu miesięcy, utrzymują się przez co najmniej cztery tygodnie i poważnie zaburzają normalne funkcjonowanie. Należą do nich głównie:

  • mimowolne wspomnienia, powracające obrazy, tzw. flashbacki i koszmarne sny sprawiające, że człowiek na nowo przeżywa traumatyczną sytuację,
  • mogą pojawić się odrętwienie i skrajne unikanie sytuacji przypominających o wydarzeniu (np. odmowa wsiadania do samochodu po przeżyciu wypadku, zakrywanie uszu i ucieczka w reakcji na hałas przypominający odgłos burzy czy wybuchu),
  • stałe napięcie mięśniowe i permanentne podenerwowanie skutkujące uczuciem ciągłego trzymania się na baczności,
  • objawy fizyczne, takie jak rozstrój żołądka, biegunka, bóle głowy, galopujące serce, trzęsące się ręce i nogi,
  • depresja, bezsenność i ataki paniki,
  • drażliwość, niestabilność emocjonalna, wybuchy złości,
  • problemy z koncentracją,
  • szukanie pomocy w stosowaniu używek i środków psychoaktywnych.

Ważne! Jeśli doświadczasz powyższych objawów i podejrzewasz, że cierpisz na zespół stresu pourazowego, nie czekaj – sięgnij po pomoc specjalisty. Zgłoś się do psychologa lub psychiatry, bądź poproś o radę pedagoga lub psychologa szkolnego – podpowiedzą ci, gdzie się udać po pomoc.

Może być kilka powodów, dlaczego organizm reaguje w tak intensywny sposób na przeżyte wydarzenia. Dzięki powracającym obrazom nasz umysł może lepiej zrozumieć, co się stało, i tym samym przygotować się na wypadek ponownego doświadczenia traumatycznej sytuacji. Odrętwienie i zachowania unikowe chronią organizm przez przeciążeniem emocjami, zaś utrzymujący się stan gotowości pomaga poradzić sobie w przypadku ponownego znalezienia się w niebezpieczeństwie. Na pojawienie się zespołu stresu pourazowego może także mieć wpływ wysoki poziom adrenaliny – hormonu wydzielanego wskutek silnej reakcji stresowej. Utrzymywanie się go ponad normę prowadzi do napięcia, irytacji i bezsenności oraz nie pozwala organizmowi zrelaksować się i odpocząć. Wysoki poziom adrenaliny może również wpłynąć na proces przetwarzania pamięci i skutkować powracającymi obrazami i koszmarami.

zespol-stresu-pourazowego

Leczenie zespołu stresu pourazowego

Osoba cierpiąca na zespół stresu pourazowego musi sięgnąć po specjalistyczną pomoc psychologa lub psychiatry. Podjęcie terapii pozwala zrozumieć silną zależność pomiędzy myślami, uczuciami, symptomami fizycznymi i zachowaniami. Wszystkie te czynniki wpływają na siebie, zamykając osobę cierpiącą na PTSD w samonapędzającym się cyklu. Osoba, która doświadczyła wypadku samochodowego może być atakowana powracającymi obrazami i napływem niechcianych myśli (To była moja wina. Mogłam nie prosić o podwiezienie. Dlaczego nie poszłam pieszo?). Skutkuje to pojawiającymi się emocjami (np. strachem, złością na siebie i zdenerwowaniem, poczuciew winy) i objawami fizycznymi (poceniem się, drżeniem rąk, mdłościami czy przyspieszonym biciem serca.

W leczeniu najważniejsze jest przerwanie tego cyklu, poradzenie sobie z traumą i doprowadzenie przez terapeutę chorej osoby do stanu, w którym będzie mogła bez emocji myśleć o wydarzeniu, nie będą pojawiały się w jej głowie niechciane myśli i obrazy, oraz opuści ją poczucie zagrożenia.

Bardzo dobrymi wynikami cieszy się stosowanie psychoterapii. Dzięki rozmowom z terapeutą, przypominaniu sobie traumatycznego wydarzenia, analizowaniu go i próbie zrozumienia, pacjent pozwala sobie poradzić z bolesnymi wspomnieniami i wrócić do normalnego życia. Często stosuje się terapię behawioralno-poznawczą (CBT), która ma na celu zidentyfikowanie negatywnych myśli i ocenę ich prawdziwości, a przez to zmianę sposobu myślenia powodującego stany lękowe. Terapeuta pomaga pacjentowi zidentyfikować te myśli, które są dla niego szkodliwe, a później ocenić, ile wspólnego mają one z rzeczywistością. Przykładowo, myśl: „Jeśli wsiądę do auta, znowu wydarzy się coś strasznego” wywołuje strach oraz prowadzi do reakcji organizmu, np. ucisku w klatce piersiowej, skurczu żołądka czy oblania się potem. Najczęściej popełniamy błędy poznawcze, które zaburzają nasz obraz rzeczywistości: generalizujemy, katastrofizujemy, skupiamy się na swoim punkcie widzenia i żywimy przekonanie, że wiemy, co myślą i czują inni. Terapeuta pomaga je uchwycić i spojrzeć na nie w krytyczny sposób. W momencie zrozumienia, skąd biorą się negatywne myśli oraz jak wpływają na nasze uczucia i reakcje organizmu, możemy pokonać nasze trudności.

Często zaleca się także terapie grupowe, dzięki którym pacjent może nie tylko podzielić się swoimi doświadczeniami, ale również wysłuchać historii podobnych do jego własnej. Pozwala to na przełamanie poczucia osamotnienia i zrozumienie, w jaki sposób inni radzą sobie z bolesnymi wspomnieniami. Stosowana jest też metoda desensytyzacji i przetwarzania poprzez ruch oczu (EMDR – eye movement desensitization and reprocessing). Polega ona na terapii ruchu oczu, podczas której terapeuta pomaga pacjentowi przepracować i zrozumieć doświadczenie traumatycznego wydarzenia.

Zespół stresu pourazowego – jak pomóc?

Będąc blisko osoby cierpiącej na zespól stresu pourazowego, możesz wesprzeć ją w codziennym funkcjonowaniu i prowadzeniu zdrowego trybu życia. Warto zainicjować wspólne aktywności, które będą działały relaksująco – spacer, ćwiczenia sportowe, obejrzenie filmu o lekkiej tematyce czy ćwiczenia oddechowe.

Pamiętaj, że osoba cierpiąca na zespół stresu pourazowego może czuć się zdenerwowana i reagować wybuchami złości lub gniewu skierowanego na osoby chcące pomóc. Nie jest to jej winą – spowodowane jest faktem, że w danym momencie nie jest w stanie poradzić sobie ze swoimi emocjami. Wykaż się cierpliwością i bądź gotów do rozmowy, kiedy będzie na to gotowa. Wysłuchaj wówczas jej historii, starając się nie przerywać i nie opowiadać o swoich doświadczeniach – skup się na wysłuchaniu przyjaciela. Koniecznie zadbaj też o to, by sięgnęła po profesjonalną pomoc i skorzystała z porady psychologa lub pedagoga.

Opracowano z pomocą: rcpsych.ac.uk, nhsinfmoodjuice.scot.nhs.uk, centrumdobrejterapii.pl, mp.pl, youngminds.org.uk,

Przydatne linki: