Utrata bliskiej osoby i żałoba

Na skróty:

jak-przezyc-zalobe

Jednym z najtrudniejszych wyzwań, przed którymi może stanąć człowiek, jest utrata bliskiej osoby. Odejście kogoś, kto odgrywał ważną rolę w naszym życiu, jest doświadczeniem niezwykle ciężkim, całkowicie zmieniającym i przewartościowującym. Poradzenie sobie z emocjami i przyzwyczajenie się do nowego życia bez osoby, która zawsze była obok, jest trudne i wymaga czasu. Okres ten nazywamy żałobą.

Przeżywanie żałoby

Żałoba u każdego przebiega inaczej, nie ma więc jednego przepisu na to, jak powinniśmy się czuć i zachowywać w tym okresie. Mamy różne doświadczenia, pochodzimy z różnych środowisk, wyznajemy różne filozofie życiowe. Jesteśmy także odmienni względem poziomu wrażliwości i sposobu radzenia sobie w trudnych sytuacjach. Stąd też jedni szybko poradzą sobie z nową rzeczywistością, inni zaś potrzebować będą wiele wsparcia i czasu, by wrócić do zwykłego trybu życia. Zdarza się, że emocje po odejściu bliskiej osoby są przytłaczające i nie pozwalają na normalne funkcjonowanie, u innych zaś mogą pojawić się z opóźnieniem.

Żałoba jest ważnym okresem, gdyż pozwala „przepracować” swoje emocje i przyzwyczaić się do nowej rzeczywistości, ale też w przyszłości znów poczuć nadzieję, radość i szczęście.

  • Zwykle wiadomość o śmierci bliskiej osoby powoduje szok, niedowierzanie czy wyparcie tego faktu. Ciężko zrozumieć fakt, że tego kogoś już nie ma.
  • Następnie przychodzi czas narastania uczucia straty, gdy zaczynamy dostrzegać zupełnie nową rzeczywistość, w której bliskiej osoby już nie ma. Pojawia się często przejmujące uczucie samotności i straty, poczucie niesprawiedliwości, złość na los i wyrzuty sumienia.
  • Na końcu następuje okres adaptacji i powolnego przyzwyczajenia się do nieobecności zmarłej osoby oraz akceptacja nowej rzeczywistości, zaś uczucie smutku z czasem staje się coraz mniej przejmujące, co pozwala na powrót do normalnego życia.
  • Większości osób uczucie smutku i straty będzie towarzyszyło już zawsze, choć w mniejszym niż na początku stopniu, pojawiając się głównie w okresie ważnych dat – urodzin, świąt, rocznic, kiedy szczególnie ważna jest obecność bliskich.

Istnieją okoliczności, które wpływają na proces przeżywania żałoby, przez co jest on odczuwany jako łatwiejszy bądź trudniejszy: to, jak długo znało się zmarłą osobę, w jakim była wieku, jakie łączyły z nią relacje, w jaki sposób zmarła, a także wcześniejsze doświadczenia utraty bliskich. Przykładowo trudniej jest pogodzić się ze śmiercią brata spowodowaną nieszczęśliwym wypadkiem niż z odejściem po długiej chorobie wiekowego członka dalszej rodziny.

Ludzie w okresie żałoby doświadczają wielu emocji. Może to być smutek, rozpacz, melancholia, apatia, bezradność, obojętność czy tęsknota. Pojawiać się może niepokonana skłonność do płaczu i drażliwość, zmęczenie i wyczerpanie, utrata apetytu i bezsenność. Pojawiają się myśli: Co ja teraz zrobię? Jak będę dalej żyć? Dlaczego to się stało? Wszystko to często skutkuje to unikaniem spotkań i życia towarzyskiego, porzuceniem hobby bądź wycofywaniem się z rozmów inicjowanych przez zaniepokojonych przyjaciół. Może to prowadzić do utrzymywania się poczucia żalu i straty oraz znacznym obniżeniem nastroju. Warto więc postarać się prowadzić, na ile to możliwe, aktywny tryb życia, nie rezygnując z towarzystwa rodziny i przyjaciół.

Jak poradzić sobie z utratą kogoś bliskiego?

Na przeżycie żałoby potrzeba czasu, i najlepiej jest nie być wtedy samemu. Wsparcie osób, którym na tobie zależy, jest wówczas nieocenione. Nie uciekaj od rozmowy z członkiem rodziny czy przyjacielem. Jeśli nie masz przy sobie nikogo zaufanego, możesz zwrócić się do pedagoga lub psychologa szkolnego bądź nauczyciela. Czasami wystarczy powiedzieć komuś, co czujemy i jak bardzo tęsknimy pomaga.

  • Jeśli ciężko ci podjąć rozmowę, bądź obawiasz się, że emocje doprowadzą cię do płaczu, możesz spróbować napisać list, w którym wyrazisz to, co czujesz.
  • Prowadź dziennik i opisuj to, co dzieje się w twojej głowie. Introspekcja wielu osobom pomaga w uporaniu się z ciężkimi przeżyciami.
  • Możesz spróbować wyrazić swoje uczucia za pomocą sztuki. Rysowanie, malowanie i inne sztuki plastyczne, a także pisanie pomagają wielu ludziom poradzić sobie z żalem po stracie.

Daj sobie czas na przeżycie żałoby. Jest to proces który powinien przebiegać tak długo, jak to potrzebne. Obserwuj jednak siebie, swoje myśli, emocje i reakcje. Uczucia i myśli mają ogromny wpływ na to, co robimy. Widać to idealnie na poniższym schemacie.

zaloba

Ważne jest, by starać się żyć w miarę normalnie, nie unikać kontaktu z ludźmi oraz nie porzucać swoich obowiązków i zainteresowań. Pomóc ci w tym może planowanie tygodnia i uwzględnienie w nim zarówno czasu na zaspokojenie podstawowych potrzeb (sen, jedzenie, higiena osobista), jak i czegoś dla ciała i ducha (ćwiczenia, spacer, czytanie książki bądź chwila z ulubionym serialem), a także obowiązków (szkoła, prace domowe) i socjalizacji (e-mail do znajomych, rozmowa z przyjacielem, sms do członków dalszej rodziny).

Jak pomóc przyjacielowi przeżywającemu żałobę?

Najważniejsze, co możesz zrobić dla przyjaciela przeżywającego żałobę, to po prostu być obok. Wielu ludziom pomaga rozmowa i wyrzucenie z siebie emocji. Wysłuchaj tego, co ma ci do powiedzenia o swoich uczuciach i myślach, jak wspomina zmarłego. Jeśli twojemu przyjacielowi potrzebne jest przeprowadzenie monologu – pozwól mu na to i słuchaj, nie przerywając. Często chcemy po prostu, by ktoś nas wysłuchał, i nie oczekujemy porad.

Jeśli również znałeś zmarłą osobę, możesz zaproponować podzielenie się swoimi wspomnieniami. Warto zaproponować wspólne działanie, np. uczczenie jej pamięci odwiedzeniem ulubionego miejsca, stworzeniem tablicy pamięci bądź podzielenie się związanymi z nią anegdotami.

Jeśli twój przyjaciel odrzuci chęć rozmowy bądź pomocy, nie miej mu tego za złe. Daj mu czas – czasami samotność bywa potrzebna, by ułożyć sobie wszystko w głowie. Ważne, byś dał do zrozumienia, że jesteś obok, jeśli będzie potrzebować rozmowy lub pomocy.

strata-zaloba

Jak pomóc uczniowi po stracie bliskiej osoby?

Śmierć osoby bliskiej uczniowi ma ogromny wpływ na jego funkcjonowanie, a często i życie społeczności klasowej. Warto, by wychowawca klasy w rozmowie telefonicznej czy wiadomości e-mail przekazał kondolencje i zapewnił rodziców lub opiekunów prawnych dziecka o swoim wsparciu. Należy również poprosić o zgodę na przekazanie wiadomości pozostałym uczniom klasy. Pozwoli to na przygotowanie uczniów na powrót kolegi czy koleżanki oraz uświadomienie im, jak ważne będzie ich wsparcie.

Wychowawca klasy powinien poinformować pozostałych nauczycieli i pracowników szkoły, a także objąć opieką wszystkich uczniów. Warto współpracować z pedagogiem lub psychologiem szkolnym w celu wytypowania uczniów, którzy mogą szczególnie przeżyć tragedię kolegi czy koleżanki. Mogą to być dzieci, które same niedawno straciły kogoś bliskiego, po próbach samobójczych bądź cierpiące na zaburzenia emocjonalne. Otoczyć je należy opieką psychologa i pedagoga i zwracać na nie szczególną uwagę.

Podczas pracy z klasą warto uwrażliwić dzieci i uświadomić je, że czas przeżywany przez kolegę czy koleżankę jest bardzo trudny, stąd konieczne jest okazanie wsparcia i wyrozumiałość. Warto podpowiedzieć, w jaki sposób dzieci mogą złożyć swoje kondolencje. Należy zwrócić uwagę na to, by po powrocie ucznia wszyscy zachowywali się naturalnie, tak jak zawsze. Wpatrywanie się w ucznia w żałobie, szepty, komentowanie jego zachowania czy łez nie może mieć miejsca. Wszelkie działania podejmowane po powrocie dziecka do szkoły zależą od tego, czego będzie ono potrzebowało. Niektóre dzieci będą chciały podzielić się swoimi przeżyciami, dla innych niezbędna będzie cisza i wycofanie się na jakiś czas z aktywności. Warto więc porozmawiać i ustalić, czy i jakie działania będą podejmowane na forum klasy.

Pod tym linkiem znajduje się dokładne opracowanie przygotowane przez Fundusz Dzieci Osieroconych, które zawiera wskazówki dla dyrekcji, nauczycieli i pracowników szkoły.

Opracowano z pomocą: moodjuice.scot.nhs.uk, youngminds.org.uk, psychologia.edu.pl, mp.pl, tumbopomaga.pl

Przydatne linki: