Jak napisać charakterystykę porównawczą?

Charakterystyką porównawczą nazywamy pracę, w której porównuje się co najmniej dwóch bohaterów indywidualnych (np. Aliny i Balladyny z tragedii „Balladyna” Juliusza Słowackiego czy Cześnika i Rejenta z komedii „Zemsta” Aleksandra Fredry) lub zbiorowych (np. rycerzy polskich i Krzyżaków z powieści historycznej „Krzyżacy” Henryka Sienkiewicza). Celem charakterystyki porównawczej jest znalezienie podobieństw i różnic bohaterów.

Pracę taką tworzymy, zestawiając obie postaci wg planu zwyczajnej charakterystyki:

• Wstęp – przedstawienie obu bohaterów.
• Wygląd – opisanie wyglądu obu postaci.
• Cechy charakteru bohatera I i II – zestawione ze sobą.
• Podsumowanie – ocena obu bohaterów.

Uwaga! Tak jak w zwykłej charakterystyce, cechy charakteru obu postaci powinny być uzasadnione konkretnymi zachowaniami, sytuacjami lub opiniami innych bohaterów. Samo wymienienie cech jest niewystarczające, więc należy napisać, jakie zachowanie ilustruje daną cechę.

Opisując cechy postaci, możesz posługiwać się zwrotami i wyrażeniami takimi jak:

• jest osobą… 
• cechuje się… 
• wyróżnia się…
• odznacza się…

Zaś przy uzasadnieniu przydadzą się zwroty:

• może o tym świadczyć…
• widać to, gdy…
• ujawnia się to, kiedy…
• dowiódł tego, gdy…

By zestawić cechy obu postaci, przyda się słownictwo takie jak:

• z kolei, natomiast, zaś, 
• różni ich…, dzieli ich…, łączy ich…
• ich wspólną cechą jest…

Schemat charakterystyki porównawczej

Cześnik Raptusiewicz	Rejent Milczek
Przedstawienie postaci: główny bohater komedii „Zemsta” Aleksandra  Fredry, zamieszkuje jedną połowę zamku, sprawuje urząd cześnika i opiekę nad Klarą, swoją bratanicą, w młodości walczył z Moskalami, brał udział w konfederacji barskiej, planuje swój ożenek	Przedstawienie postaci: główny bohater komedii „Zemsta” Aleksandra  Fredry,  zamieszkuje w tym samym zamku, co Cześnik, jest wdowcem, samotnie wychowuje syna Wacława, pełni funkcję rejenta, należy do szlacheckiej palestry
Wygląd: wysoki, mocno  zbudowany, sprawiający wrażenie silnego i krzepkiego, cierpiący na dolegliwości podeszłego wieku (np. podagrę)	Wygląd: drobny, szczupły, przygarbiony, często przyjmuje postawę pełną pokory i uległości (na pokaz)
Cechy charakteru: bezpośredni, porywczy, gwałtowny, daje się ponieść emocjom (choleryk), niewykształcony, interesowny, zawzięty i nieustępliwy, nieśmiały wobec kobiet	Cechy charakteru: skryty, małomówny, pozornie pobożny, uległy, hipokryta (dot. stosowania prawa), zachłanny, zawzięty, wyrachowany, przebiegły, mściwy, obłudny
Ocena: Pozytywne są jego szczerość i honor oraz prostolinijność.	Ocena: Jego przebiegłość i manipulowanie innymi wzbudza moją niechęć.

Charakterystyka porównawcza – przykład

Charakterystyka porównawcza Cześnika i Rejenta

       Głównymi bohaterami dramatu Aleksandra Fredry pt. „Zemsta” są Cześnik Maciej Raptusiewicz i Rejent Milczek. Cały czas toczy się między nimi spór o zamek, w którym mieszkają. Szlachcice różnią się prawie wszystkim, głównie charakterem, ale także wyglądem zewnętrznym. Cześnik to stary kawaler, który opiekuje się swoją synowicą Klarą, Rejent zaś jest wdowcem wychowującym syna Wacława.

       Raptusiewicz to wysoki, dobrze zbudowany mężczyzna w średnim wieku, któremu dokuczają starcze dolegliwości. Są to między innymi reumatyzm, bóle żołądka i podagra. Dzięki majątkowi Klary stwarza pozory bogatego, w rzeczywistości jednak nie jest majętny. Milczek zaś to szczupły i drobny człowiek. Zazwyczaj podczas rozmowy pochyla głowę i składa ręce na znak pokory. Dorobił się wsi i drugiej połowy zamku.

       Cześnik Raptusiewicz ubiera się po szlachecku. Jest żwawy i gwałtowny – podczas rozmowy gestykuluje lub wymachuje szablą. Często wtrąca zwroty z języka potocznego. Ma on swoje ulubione powiedzonko: „Mocium panie”. Cechy te znakomicie uwidaczniają się podczas rozmów z Papkinem, gdy niecierpliwie ponagla towarzysza, krzyczy na niego i denerwuje się brakiem zrozumienia dla swojego bełkotu. Dla odmiany Rejent Milczek w ruchu i gestach jest powściągliwy. Nigdy nie pozwala sobie na odkrycie swoich uczuć. Mówi wolno, cicho, bardzo słodko cedząc słówka i wtrącając zwroty łacińskie. Powtarza często powiedzonko: „Niech się dzieje wola nieba, z nią się zawsze zgadzać trzeba.” Z pozoru jest flegmatyczny, powolny, pełen uniżoności, pokory i pobożności. W rzeczywistości jednak jest manipulantem i tak kieruje ludźmi, by zyskać coś dla siebie. Przykładem może być niechęć do związku jego syna Wacława z Klarą. Zignorował uczucie młodzieńca, by kontynuować swoją podstępną grę względem Cześnika.

                Raptusiewicz, jak mówi jego nazwisko, jest porywczy, gwałtowny i o żywym temperamencie. Najdobitniej świadczy o tym scena, gdy zdenerwowany naprawą muru przez robotników Rejenta niemal zaczyna do nich strzelać. Nie szanuje prawa, ale przestrzega obyczajów szlacheckich i jest wierny tradycji. Jest nieśmiały wobec kobiet, o czym świadczy fakt, że aby oświadczyć się Podstolinie, wysłał do niej Papkina. Milczek również nosi nazwisko odzwierciedlające swój charakter. To olbrzymie przeciwieństwo Cześnika. Jest on przebiegły, skryty, obłudny i opanowany. Nigdy nie daje się ponieść emocjom, nawet podczas bezpośredniego starcia z Raptusiewiczem. To na pozór cicha i fałszywie pobożna osoba. W rzeczywistości jest on sprytny, chytry i bardzo inteligentny. Dowodzi tego scena, gdy zmusza robotników do fałszywych zeznań, obciążających sąsiada.

       Chociaż bohaterowie „Zemsty” są dwoma przeciwieństwami, mają oni również cechy wspólne. Są to: wyrachowanie, przywiązanie do zamku, egoizm, samolubstwo i pycha. Obaj są zdolni wystawiać innych na niebezpieczeństwo i igrać z ich uczuciami, byle tylko osiągnąć swój cel. Znakomicie ilustruje to ich stosunek do młodych. Cześnik rozważał poślubienie Klary, a później doprowadził do jej ślubu z Wacławem (i nie miało to związki z ich miłością, lecz chęcią zemsty na sąsiedzie). Z kolei Rejent podpisał z Podstoliną umowę, wg której pod groźbą kary pieniężnej Wacław miał poślubić starszą kobietę.

                Bardziej spodobała mi się postać Cześnika Macieja Raptusiewicza dzięki jego szczerości. Chociaż mężczyzna wybucha czasami gniewem, sprawia wrażenie osoby sympatycznej. Nie można tego powiedzieć o Rejencie Milczku, który wydaje się być osobą przebiegłą i niesympatyczną. Główni bohaterowie „Zemsty” są nieprzejednani w swej wzajemnej niechęci do siebie, która została ukazana w zabawny sposób. To właśnie komizm sprawia, że można z uśmiechem obserwować zacietrzewionych w nienawiści mężczyzn, choć moim zdaniem większą sympatię wzbudza pomimo wszystko Cześnik.