Opium w rosole

By przeczytać streszczenie szczegółowe powieści „Opium w rosole”, kliknij poniżej:

„Opium w rosole” – opracowanie

• Autor: Małgorzata Musierowicz
• Rok powstania: 1986
• Epoka: współczesność

Rodzaj i gatunek literacki

Rodzaj literacki – epika

• Mamy tutaj narrację. Jest ona trzecioosobowa, czyli prowadzona w trzeciej osobie czasownika. Narrator w utworze jest wszechwiedzący, co oznacza, że zna wszystkie wydarzenia, oraz myśli i uczucia bohaterów.
• Mamy też wątki składające się na fabułę, czyli całość wydarzeń.
• Pojawiają się bohaterowie.
• Utwór, jak większość dzieł epickich, pisany jest prozą.

Gatunek literacki – młodzieżowa powieść obyczajowa

• Powieść – obszerne i wielowątkowe dzieło epickie podzielone zwykle na rozdziały, zawierające wielu bohaterów oraz liczne opisy i dialogi, zwykle podzielone na rozdziały.
• Powieść młodzieżowa skupia się sylwetkach młodych, najczęściej nastoletnich bohaterów, i prezentuje typowe dla tego wieku problemy.
• W powieści obyczajowej narrator dokładnie opisuje jakieś środowisko, a bohaterowie prezentują cechy typowe dla tego środowiska.

Czas i miejsce akcji

Akcja utworu toczy się od 30 stycznia do 17 marca 1983 roku i obejmuje poznańską dzielnicę Jeżyce. Na ulicy Roosevelta, w kamienicy nr 5, mieszka większość bohaterów: Lewandowscy, Borejkowie oraz bracia Maciek i Piotr Ogorzałka, zaś w sąsiednim budynku Janina Krechowicz zwana Kreską wraz ze swoim dziadkiem profesorem Dmuchawcem.

Jeżycjada

Od nazwy dzielnicy Poznania Jeżyce wzięła się nazwa całego cyklu książek wydawanych w latach 1977-2018 o m.in. Borejkach, Lewandowskich i Ogorzałkach. Nazwę tę wymyślił profesor Zbigniew Raszewski, starając się nawiązać do „Iliady” Homera. Do „Jeżycjady” należą m.in. „Szósta klepka”, „Kłamczucha”, „Kwiat kalafiora”, „Ida sierpniowa” i „Opium w rosole”. Książki od wielu lat cieszą się wielką popularnością, również zagranicą.

Najważniejsi bohaterowie „Opium w rosole”

• Aurelia Jedwabińska – jest bardzo dobrze ubraną i zadbaną dziewczynką, która chodzi po domach obcych ludzi i wprasza się na obiadki. Dziewczynka podaje się za Genowefę i za każdym razem zmienia nazwisko (Pompke, Lompke, Bombke itp.). W trakcie trwania utworu okazuje się, że dziewczynka źle czuje się we własnym domu. Miłości i ciepła szuka więc u obcych osób.
• Ewa Jedwabińska – mama Aurelii, jest nauczycielką matematyki pracującą w liceum. Nie potrafi znaleźć wspólnego języka z swoimi wychowankami. Dawniej była uczennicą profesora Dmuchawca, który był przez wszystkich bardzo lubiany. Ewa jest niezwykle ambitną perfekcjonistą, ale jest też oschła. Nie zauważa potrzeb córki i męża, skupiając się jedynie na własnych problemach oraz pracy zawodowej i modnie urządzonym, idealnie wysprzątanym mieszkaniu.
• Janka Krechowicz – nazywana Kreską nastoletnia dziewczyna, uczennica Ewy Jedwabińskiej. Jej dziadkiem jest emerytowany profesor Dmuchawiec. Kreska dorabia, szyjąc ubrania dla siebie i przyjaciół. Dziewczyna zakochana jest w Maćku, lecz ukrywa swoje uczucie. Jest załamana, gdy odkrywa, że ten zauroczył się Matyldą. Staje się przyjaciółką małej Aurelii.
• Maciek Ogorzałka – nastolatek mieszkający razem z bratem Piotrem, który ma mieć na niego oko. Pomaga Kresce w matematyce. Zadurza się w pięknej i próżnej Matyldzie. Szybko jednak odkrywa, że prawdziwie wartościową dziewczyną jest Kreska.
• Matylda Stągiewka – piękna dziewczyna wykorzystująca swój urok, by rozkochiwać w sobie chłopców i ich porzucać. W przeszłości była wyśmiewanym dzieckiem z nadwagą i zębami zepsutymi od słodyczy.
• Dmuchawiec – dziadek Kreski i emerytowany polonista. W przeszłości uczył Gabrysię i Ewę, wówczas Marcinkowską. Choruje na serce i bardzo martwi się o swoich dawnych podopiecznych, uważając, że jest odpowiedzialny za ich los. Pomaga Ewie zrozumieć, jaka jest rola nauczyciela i rodzica.
• Lewandowscy, Borejkowie – dwie rodziny mieszkające w tej samej kamienicy co Maciek i jego brat. Są zwykłymi, ciepłymi i wspierającymi się rodzinami, u których Aurelia znajduje azyl. Sławek Lewandowski i Ida Borejko są w sobie zakochani.
• Gabrysia Pyziak – córka Borejków i mama małej Pyzuni. Jej mąż wyjechał do Australii, by zarobić na samochód.

By sprawdzić swoją znajomość „Opium w rosole”, kliknij poniżej:

Problematyka „Opium w rosole”

„Opium w rosole” to książka, która obok typowych problemów nastolatków porusza temat miłości rodzicielskiej i wychowania. Ewa Jedwabińska jest nauczycielką matematyki, perfekcjonistką i ambitną doktorantką psychologii. Ma odnoszącego sukcesy męża, córkę i piękne biało-czarne wymuskane mieszkanie. Ubiera się elegancko i tak też stara zachowywać. Wydawać by się mogło, że prowadzi idealne życie. Jednak jej problemy z klasą 1B, oddalenie od męża i kłopoty z nawiązywaniem relacji sprawiają, że nie jest szczęśliwa. Nie zauważa jednak, że bardziej od niej nieszczęśliwa jest jej córeczka Aurelia, która cierpi z powodu obojętności i chłodu swojej matki. Dziewczynka nie dba o drogie ubrania czy wykwintne przysmaki, pragnie jedynie ciepła i miłości. Dlatego nie lubi przebywać w domu, a gdy czuje strach i nie potrafi zasnąć, pomaga jej towarzystwo starej brudnej maskotki tak bardzo nielubianej przez matkę. Dopiero gdy Aurelia ucieka po wyrzuceniu przez Ewę w przypływie złości Pieska, ta zaczyna odkrywać, jakie naprawdę jest jej dziecko. Po rozmowie z panią Borejko zdaje sobie sprawę, jaką być matką i co zrobić, żeby jej dziecko poczuło się bezpieczne i kochane.

„Opium w rosole” – znaczenie tytułu

Tytuł powieści jest dość przewrotny – “Opium w rosole”. Opium to narkotyk kojarzący się z silnym uzależnieniem. Aurelia we własnym domu i u opiekunki Lisieckiej nie potrafiła jeść, gdyż czuła się samotna, przestraszona i miała przez to ściśnięte gardło. Nie pomagały też wyrzuty czynione dziewczynce przez matkę i opiekunkę. Także zapach pasty do podłóg w domu Lisieckich i sterylność mieszkania Jedwabińskich nie zachęcały do cieszenia się posiłkami. Aurelia czuła się niekochana i przez to uciekała do obcych. U Lewandowskich, Borejków, Ogorzałków i u Kreski dziewczynka była lubiana i akceptowana, a ich mieszkania były przytulne i ciepłe dzięki pełnym wsparcia relacjom, jakie łączyły mieszkańców. Właśnie dlatego poza domem Aurelia jadła tak dużo i tak chętnie, pomimo że były to tanie i proste dania. Pani Borejko tłumaczy to Ewie, która zaskoczona jest, że córka jada rosół, gdyż w domu nie może go przełknąć, i pyta, czy pani Borejko stosuje jakąś specjalną przyprawę – tą przyprawą są miłość, serce i życzliwość, z którymi wszystko smakuje wybornie, nawet najprostsze dania.

Charakterystyka Aurelii Jedwabińskiej

Aurelia Jedwabińska jest córką Ewy i Eugeniusza. Rodzice poświęcają się swoim karierom i zapominają o dziecku, które większość dnia spędza poza domem. Jej opiekunką jest sąsiadka pani Lisiecka, od której jednak dziewczynka ucieka. Aurelia zwraca uwagę tym, że jest zawsze bardzo ładnie ubrana w drogie, eleganckie ubranka i zagraniczne buty. Nie jest ładnym dzieckiem – ma niesforne włosy, chude cienkie nogi, duże czerwone uszy i spiczasty nosek. Jest jednak bardzo sympatyczna i towarzyska, co sprawia, że Lewandowscy, Borejkowie, Ogorzałkowie i Kreska bardzo ją lubią. Przebywając z przyjaciółmi Aurelia przedstawia się jako Genowefa o różnych nazwiskach i imponuje swoją odwagą, gadatliwością i wesołością, a także apetytem. Choć bywa ciekawska, co czasem irytuje bohaterów, zależy jej na dobru przyjaciół. Jednak w domu Aurelia jest całkowicie innym dzieckiem – cichym, spokojnym, zalęknionym i nie potrafiącym niczego przełknąć. Jej jedynym przyjacielem jest Piesek – stara maskotka, której nie lubi jej mama. Jedyną osobą, z którą lubi przebywać, jest wiecznie nieobecny ojciec. Aurelia desperacko pragnie uwagi i bycia z ludźmi, którzy jej nie oceniają i nie rozkazują. Spragniona jest miłości, czego nie dostrzega jej matka, pomimo że jest pedagogiem i studiuje psychologię.

Rzeczywistość PRL-u w „Opium w rosole”

• Stan wojenny został wprowadzony 13 grudnia 1981 r., zawieszony 3 grudnia 1982, a zniesiony 22 lipca 1983 r. . Polegał na mobilizacji wojska i ograniczeniu swobód obywatelskich.
• Zła sytuacja finansowa wielu rodzin. Kreska mieszka z dziadkiem, i żeby sobie dorobić, przeszywa, farbuje i sprzedaje ubrania. Piotrek martwi się, że kurtka Maćka jest już na niego przyciasna i trzeba będzie kupić nową. Lewandowscy i Borejkowie jedzą poste i tanie dania. Sławek martwi się, że straci pracę i zostanie bez środków na utrzymanie.
• Emigracja zarobkowa wielu osób – jeśli było to możliwe, ludzie zdobywali pozwolenie na wyjazd do pracy za granicę (o który zresztą było bardzo trudno). Mąż Gabrysi wyjechał do Australii, by zarobić na utrzymanie rodziny i zdobyć dolary na samochód. W Polsce zdobycie takich pieniędzy byłoby o wiele trudniejsze.
• Kartki na żywność – by kupić mięso i wędliny (a także różnego rodzaju inne produkty) ludzie musieli mieć kartki, które pozwalały każdemu obywatelowi kupić ich określoną ilość. Kartki gubi pani Borejko, a Piotrek pożycza Gabrysi swoje. W Operze miały być w pewnym momencie sprzedawane czekolady bez kartek, a Gabrysia martwi się, że skończyły się jej kartki na parówki, które uwielbia jej córeczka Pyza.
• Produkty luksusowe, trudno dostępne – Matylda w swojej torebce niosła pół kilograma cytryn, których nigdzie nie można było kupić. Mama Aurelii znajduje sklep, w którym sprzedawana jest szynka.
• Internowanie osób, które przeciwne były ustrojowi komunistycznemu – internowanie oznaczało de facto zamknięcie w areszcie na kilka lub kilkanaście miesięcy osób, które np. uczestniczyły w strajkach. Pan Borejko był internowany, dlatego na stole znajdowało się dla niego nakryte miejsce, wyrażające nadzieję rodziny, że pan domu wkrótce wróci. W powieści nie dowiadujemy się tego wprost, lecz z kolejnej części „Jeżycjady”.
• Dokumentowanie działań komunistycznego rządu przez ludzi – w czasach tych niemożliwe było swobodne podróżowanie, a na wyjazd zagranicę trzeba było otrzymać specjalną zgodę. Korespondencja była sprawdzana, tak samo paczki, a w mediach i sztuce panowała cenzura – dlatego utrudniony był przepływ informacji. Piotr od ponad roku prowadził w grubym brulionie zapiski, które nazywał „Kroniką”, i spisywał wszystko, co się dzieje: „Zrozumiałem któregoś dnia, że to, co przeżywamy dziś, już jutro stanie się części historii. Pamięć jest zawodna. Po latach ten mój zeszyt będzie bezcenny. Wszystko tu mam. Każdy dzień. Każdą zbrodnię. Każde kłamstwo”.

Motywy literackie

• Miłość (Kreska i Maciek, Ida i Sławek)
• Dom i ciepło domowego ogniska
• Przyjaźń i wsparcie
• Tęsknota i rozdzielenie (pan Borejko, Gabrysia i Janusz)
• Przesadna ambicja i perfekcjonizm
• Rzeczywistość PRL

Zobacz też:
Sprawozdanie z powieści „Opium w rosole”