Skąpiec

Kliknij poniżej, żeby przeczytać szczegółowe streszczenie komedii „Skąpiec”:

„Skąpiec” – opracowanie

• Autor: Molier
• Rok powstania: 1668 
• Epoka: barok

Rodzaj i gatunek literacki „Skąpca”

Ze względu na rodzaj literacki “Skąpiec” należy do dramatu:

• jest dziełem stworzonym z myślą o wystawieniu na scenie,
• składa się z tekstu głównego (dialogów i monologów) i tekstu pobocznego (didaskaliów), czyli wskazówek autora dotyczących realizacji,
• podzielony jest na akty i sceny,
• nie ma w nim narracji, a akcję i bohaterów poznajemy jedynie dzięki wypowiedziom postaci.

Z kolei gatunkiem literackim “Skąpca” jest komedia, czyli dzieło o żywej akcji i szczęśliwym zakończeniu, mające na celu rozbawienie odbiorcy. Jest to przykład tzw. komedii charakterów, bazującej na ukazaniu i ośmieszeniu przejaskrawionych ludzkich przywar.

Komedia molierowska

Molier pisał dzieła, które trudno było jednoznacznie zaklasyfikować jako typowe komedie, gdyż zawierały mieszankę komedii klasycznych, komedii charakterów czy intryg oraz elementy tragiczne i farsowe. Stworzony przez niego typ komedii zaczęto więc nazywać komedią molierowską. Jej najważniejsze cechy to:

• obecność komizmu we wszystkich odmianach,
• wartka akcja i szczęśliwe zakończenie,
• różnorodność stylistyczna,
• synkretyzm gatunkowy ( „Skąpiec” łączy cechy farsy, komedii charakteru i satyry społecznej),
• deus ex machina – nieoczekiwane i zaskakujące zakończenie polegające na nagłym wprowadzeniu nowego bohatera lub całkowitej zmianie okoliczności, dzięki czemu całość może się zakończyć szczęśliwie,
• anagoryzm, czyli nagłe rozpoznanie tajemniczej osoby lub ujawnienie pokrewieństwa między bohaterami.

Bohaterowie „Skąpca”

• Harpagon – tytułowy skąpiec. Sześćdziesięcioletni lichwiarz, dla którego najważniejsze są pieniądze. Dzieci są dla niego jedynie celem do pomnożenia majątku.
• Eliza – córka Skąpca zakochana w Walerym. Boi się sprzeciwić ojcu, który nakazuje jej poślubienie bogatego pana Anzelma.
• Walery – zalotnik Elizy, który przyjął się do pracy w domu Skąpca, żeby zyskać jego przychylność. W rzeczywistości jest synem Tomasza d’Albruci uratowanym z katastrofy morskiej.
• Kleant – syn Skąpca, który zakochany jest w Mariannie. By zdobyć pieniądze, gra w karty.
• Marianna – uboga dziewczyna mająca na utrzymaniu matkę. Chociaż zakochała się w młodym mężczyźnie (Kleancie), decyduje się wyjść za mąż za Harpagona, by zapewnić sobie i matce utrzymanie. Okazuje się być córką Tomasza d’Albruci i siostrą Walerego.
• Frozyna – swatka zajmująca się kojarzeniem par, czyli doprowadzaniem do małżeństwa. Ma nadzieję, że Marianna wyjdzie za Skąpca, co przyniesie jej premię pieniężną.
• Anzelm – zamożny mężczyzna, który ma poślubić Elizę. Okazuje się być Tomaszem d’Albruci, który cudem uszedł z życiem z tonącego statku. 
• Strzałka – służący Kleanta. Dopuszcza się kradzieży szkatułki, którą przekazuje Kleantowi. 
• Jakub – służący Harpagona pełniący zadania kucharza i woźnicy. By zemścić się na Walerym za wyśmianie go, zrzuca na niego winę za kradzież.

Skąpiec – krótkie streszczenie

Eliza, córka Harpagona, z wzajemnością zakochana jest w Walerym, którzy przyjął posadę rządcy jej ojca, zaś Kleant, jego syn, kocha Mariannę – skromną i ubogą dziewczynę z sąsiedztwa. Rodzeństwo boi się powiedzieć o tym ojcu, wiedząc, że ten planuje zyskać na małżeństwach swoich dzieci. Harpagon oświadcza, że Eliza wyjdzie za mąż za nieoczekującego posagu Anzelma, Kleant ożeni się z bogatą wdową, a on sam poślubi Mariannę. Nie zważa na protesty dzieci i rozpoczyna przygotowania do wesela.

Kleant, by zdobyć pieniądze, gra w karty, ale zmuszony jest też wziąć pożyczkę u lichwiarza na bardzo złych warunkach. Okazuje się, że nieuczciwym lichwiarzem jest jego ojciec, który złości się, że syn był skłonny zgodzić się na tak haniebną pożyczkę. Harpagon spotyka się z Frozyną, która jest zawodową swatką i ma doprowadzić do jego małżeństwa z Marianną. Mimo że wie, że dziewczyna i jej matka są bardzo biedne, stara się wycisnąć z nich nieco posagu. Frozynę natomiast odprawia bez zapłaty. Harpagon wydaje też polecenia służbie dotyczące przyjęcia: kucharz i zarazem woźnica Jakub ma przygotować tanie i sycące dania, których nie da się dużo zjeść, wino ma być dolewane tylko wtedy, gdy ktoś kilkukrotnie o nie poprosi, a Eliza ma pilnować, by nikt niczego nie ukradł. Gdy Jakub wyjawia Harpagonowi, co naprawdę myślą o nim sąsiedzi, Harpagon go bije, z czego Walery się śmieje, a Jakub poprzysięga zemstę.

W ogrodzie czyhający przez cały dzień Strzałka odkrył, gdzie Harpagon schował szkatułkę z dziesięcioma tysiącami talarów w złocie. Daje ją Kleantowi i obaj uciekają. Wściekły Harpagon, gdy odkrywa stratę, jest załamany i traci zmysły. Wezwany komisarz przesłuchuje Jakuba, który jako winnego wskazuje Walerego. Ten myśli, że jest przepytywany na okoliczność jego uczucia do Elizy, więc miłość dwojga młodych wychodzi na jaw. Przybywa pan Anzelm, za którego Eliza miała wieczorem wyjść za mąż, a Harpagon żąda, by mężczyzna na swój koszt pozwał Walerego. Młodzieniec wyznaje, że jest synem Tomasza d’Albruci z Neapolu i jako siedmiolatek cudem uratował się z hiszpańskiego statku. Eliza rozpoznaje w Walerym swojego brata, a Anzelm oznajmia, że to on jest Tomaszem d’Albruci. Całość kończy się szczęśliwie: rozłączona rodzina znów jest razem, Walery poślubia Elizę, a Kleant żeni się z Marianną. Za wszystko płaci Anzelm, zaś Skąpiec odzyskuje od Kleanta swoją ukochaną szkatułkę.

By sprawdzić swoją znajomość „Skąpca”, kliknij poniżej:

Komizm w „Skąpcu”

Komizm to efekt wywołujący śmiech u widzów bądź czytelników. W „Skąpcu” obecne są wszystkie trzy jego trzy rodzaje.

• Komizm postaci oparty przede wszystkim na tytułowym bohaterze. Śmiech budzi przedstawiona w karykaturalny sposób chciwość Harpagona, czyli jego obsesja na punkcie szkatułki, chęć wyciśnięcia zysku z każdej okoliczności i porywczość, ale też podatność na tanie komplementy Frozyny oraz godna politowania utrata kontroli nad własnym życiem, którym rządzić zaczynają tylko pieniądze. 
• Komizm sytuacyjny polega na zabawnym ukazaniu jakiejś sytuacji. W “Skąpcu” widoczne jest to szczególnie w scenie, gdy Harpagon wydaje służbie polecenia dotyczące wieczornego przyjęcia, które chce wydać jak najmniejszym kosztem, na przykład poprzez serwowanie zapychających dań i dolewanie wina tylko wtedy, gdy goście kilkukrotnie o nie poproszą. Dobrym przykładem jest też nieporozumienie pomiędzy Harpagonem i Walerym, gdy jeden mówi o szkatułce, a drugi o Elizie. Często też widzimy sceny, gdy żądający prawdy Harpagon zostaje nią uraczony, co doprowadza go do szału, tak jak wtedy, gdy Jakub mówi mu, co tak naprawdę myślą o nim sąsiedzi.
• Komizm językowy inaczej zwany słownym to zabawny sposób wypowiadania się bohaterów, ich przejęzyczenia czy wywołujące śmiech gry słowne. Harpagon często przedrzeźnia Elizę, a do swojej szkatułki mówi jak do kochanki. Zabawne są także pochlebstwa Frozyny wobec Skąpca i jej prawdziwa opinia o nim, którą ujawnia w rozmowie z Marianną.

Charakterystyka Harpagona

Molier oparł swoją komedię na postaci Harpagona, tytułowego skąpca. Jest to starszy, około sześćdziesięcioletni mężczyzna, który pozwolił, by chciwość całkowicie zawładnęła jego życiem. Choć jest zamożnym paryżaninem, stara się za wszelką cenę pomnożyć swój majątek, między innymi zajmując się lichwą, czyli pożyczaniem pieniędzy na bardzo wysoki procent. W jednej ze scen to Kleant, jego syn, chce zasięgnąć pożyczki, a gdy wychodzi na jaw, że to jego ojciec jest lichwiarzem, Harpagon jest wściekły na syna, że chciał się zgodzić na tak haniebne warunki. Ujawnia to hipokryzję i bezwzględność skąpca, który trudni się tak niegodziwym zajęciem i wie, że oferuje osobom w potrzebie okropne warunki, a jednak kontynuuje swoją działalność.

Mężczyzna nie dba o szczęście swoich dzieci, a planując ożenić Kleanta z bogatą wdową i Elizę z panem Anzelmem nieoczekującym posagu, z ich małżeństw planuje zrobić kolejne źródło dochodu. Sam zaś chce poślubić Mariannę i choć wie, że dziewczyna jest biedna, stara się z jej matki wycisnąć posag. Chorobliwie oszczędza, a o jego skąpstwie w sąsiedztwie krążą legendy. Jego styl zarządzania domem jest idiotyczny i komiczny zarazem, np. jako kucharza i woźnicę zatrudnia jednego człowieka, a na ucztę weselną każe przygotować tanie sycące potrawy i oszczędzać na winie. Jest mściwym egoistą, który nie widzi swoich wad i chętnie przyjmuje fałszywe komplementy. Jego jedyną miłością są pieniądze, co widać wyraźnie, gdyż o swojej szkatułce z dziesięcioma tysiącami talarów mówi z czułością i miłością, jak o kobiecie.

Co ośmiesza „Skąpiec”?

Molier w swojej komedii wziął na tapet przede wszystkim chciwość i chorobliwe skąpstwo. Ukazał, jak łatwo niektórym przychodzi podporządkowanie zyskom całego swojego życia i jak dla pieniędzy ludzie potrafią się ośmieszyć i zniszczyć swoją reputację, a nawet zrujnować szczęście swoje i swoich rodzin. Autor obnaża też stosunki panujące w ówczesnym społeczeństwie, pamiętać należy bowiem, że akcja toczy się w Paryżu w II połowie XVII wieku, kiedy to często ludzie aranżowali dla swoich dzieci małżeństwa bez miłości, kierując się tylko chęcią zysku, a kiedy spotykali się z oporem, grozili synom wydziedziczeniem, a córkom zamknięciem w klasztorze. Autor ukazuje również trawiące społeczeństwo hazard – w tym wypadku grę w karty – i lichwę, które często doprowadzały ludzi do ruiny.

Motywy literackie

• Chciwość, skąpstwo i pieniądze
• Rozpad relacji rodzinnych
• Konflikt pokoleń i bunt
• Miłość napotykająca przeszkody (Eliza i Walery, Marianna i Kleant)
• Aranżowane małżeństwa

Sprawdź swoją wiedzę o „Skąpcu”, klikając poniżej: