Znajomość epok literackich bywa niezwykle przydatna. Podczas interpretacji utworów literackich pozwala określić ich kontekst oraz zrozumieć, dlaczego właśnie w takim okresie powstało dane dzieło. Dzięki wiedzy o epokach możemy więc wyjaśnić, dlaczego większość średniowiecznych pisarzy nie podpisywała się pod swoimi dziełami, potrafimy wytłumaczyć, na czym polega spór poety i starca w balladzie „Romantyczność” Adama Mickiewicza oraz wskazać, jakie cele miała powieść dokumentalna „Kamienie na szaniec” Aleksandra Kamińskiego. Warto więc zapamiętać podstawowe informacje o epokach – na jaki okres przypadają, jaki panował wówczas światopogląd, jakie były cele ówczesnej sztuki oraz jakich pisarzy należy zanotować w pamięci.
Chronologiczna lista epok literackich wygląda następująco:
| Starożytność czyli antyk od ok. 4000 p.n.e. – wynalezienie pisma do 476 r. n.e. – upadek cesarstwa zachodniorzymskiego | Homer – Iliada, Odyseja, Sofokles – Antygona, Eurypides – Medea, Horacy, Safona, Wergiliusz. |
| Średniowiecze od 476 r. n.e. – upadek cesarstwa zachodniorzymskiego do II połowy XV wieku | Pisarze głównie anonimowi, pisali na chwałę Boga. Pieśń o Rolandzie, Dzieje Tristana i Izoldy, Bogurodzica, Legenda o św. Aleksym. |
| Renesans czyli odrodzenie od II poł. XV w.: 1453 r. – upadek Konstantynopola 1455 r. – wynalezienie druku przez Gutenberga 1492 r. – odkrycie Ameryki przez Krzysztofa Kolumba do końca XVI wieku | *Dante Alighieri – Boska komedia, Giovanni Boccaccio – Dekameron, Mikołaj Rej – Żywot człowieka poczciwego, Jan Kochanowski – Treny, Odprawa posłów greckich. |
| Barok od końca XVI wieku do XVIII wieku | *William Szekspir – Romeo i Julia, Molier – Skąpiec, Jan Andrzej Morsztyn, Daniel Naborowski, Jan Chryzostom Pasek. |
| Oświecenie XVIII w., w Polsce od ok. 1764 – początek panowania Poniatowskiego do 1822 r. – wydanie „Poezji” Mickiewicza | Wolter – Kandyd, J. J. Rousseau – Nowa Heloiza, Ignacy Krasicki – Bajki, Adam Naruszewicz, Franciszek Karpiński. |
| Romantyzm od 1822 r. – wydanie I tomu „Poezji” A. Mickiewicza do 1863/1864 r. – powstanie styczniowe | Johann Wolfgang Goethe – Cierpienia Młodego Wertera, Walter Scott – Waverley, Adam Mickiewicz – Dziady, Pan Tadeusz, Juliusz Słowacki – Balladyna, Aleksander Fredro – Zemsta. |
| Pozytywizm od 1864 r. – upadek powstania styczniowiego do ok. 1890 r. | Balzac – Nędznicy, Lew Tołstoj – Wojna i pokój, Henryk Sienkiewicz – Quo vadis, Bolesław Prus – Lalka, Eliza Orzeszkowa – Dobra pani. |
| Młoda Polska od ok. 1890 r. – pojawienie się nowego pokolenia twórców do 1918 r. – wybuch I wojny światowej | Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Leopold Staff, Jan Kasprowicz, Władysław Reymont – Chłopi, Gabriela Zapolska – Moralność pani Dulskiej, Stanisław Wyspiański – Wesele. |
| Dwudziestolecie międzywojenne od 1918 r. – koniec I wojny światowej, do 1939 r. – wybuch II wojny światowej | Jarosław Iwaszkiewicz, Julian Tuwim, Antoni Słonimski, Stefan Żeromski – Syzyfowe prace, Zofia Nałkowska – Granica, Bruno Schulz – Sklepy cynamonowe, Witkacy – Szewcy. |
| Okres wojny i okupacji od 1 września 1939 r. – atak Niemiec na Polskę, do 8 maja 1945 r. – kapitulacja Niemiec kończąca II wojnę światową | Aleksander Kamiński – Kamienie na szaniec, Gustaw Herling Grudziński – Inny świat, Zofia Nałkowska – Medaliony, Antoine de Saint-Exupery – Mały Książę. |
| Współczesność od 8 maja 1945 r. – zakończenie II wojny światowej | *J.R.R. Tolkien – Hobbit, czyli tam i z powrotem, Albert Camus – Dżuma, Ernest Hemingway – Stary człowiek i morze, Eric E. Schmidt – Oskar i pani Róża, Umberto Eco – Imię róży. Stanisław Barańczak, Tadeusz Różewicz, Zbigniew Herbert, Sławomir Mrożek, Stanisław Lem. Nobliści: Czesław Miłosz, Wisława Szymborska, Olga Tokarczuk. |
- „Boska komedia” Dantego Alighieri zaliczana jest do dwóch epok: średniowiecza i resensansu. Autor, choć żył w średniowieczu, wyprzedzał tę epokę i stał się prekursorem renesansu.
- Williama Szekspira określa się jako pisarza przełomu – żył i tworzył na przełomie renesansu i baroku, a jego twórczość nosi cechy obu tych epok.
- J.R.R. Tolkien napisał „Hobbita…” w dwudziestoleciu międzywojennym, jednak zalicza się go do pisarzy współczesnych.
Z pomocą poniższego filmu szybko powtórzysz najważniejsze informacje o epokach literackich – ich ramach czasowych, pochodzeniu nazwy, najważniejszych wydarzeniach, światopoglądzie i cechach sztuki, a także najważniejszych pisarzach.
Język polski 