Autor: aniakubica

Enjoy life, live to enjoy ♡ aniakubica.com ♡ ♡ magiaportugalii.wordpress.com ♡
błędy, język polski

Środki stylistyczne – test

przez aniakubica

Chcesz przekonać się, jak dobrze znasz środki stylistyczne i czy potrafisz wskazać je w tekście? Spróbuj swoich sił w poniższej zabawie.

Quiz obejmuje środki artystyczne takie jak przenośnia, epitet, porównanie, oksymoron, symbol, alegoria, archaizm, neologizm, zdrobnienie, zgrubienie, powtórzenie, anafora, epifora, apostrofa, pytanie retoryczne, onomatopeja, kakofonia, eufonia. Powodzenia!

Przenośnia inaczej nazywana jest:
refrenem
Refren to powtarzająca się część np. w pieśni lub hymnie.
onomatopeją
Onomatopeja to wyraz dźwiękonaśladowczy.
metaforą
Brawo! Przenośnia to inaczej metafora.
Idąc bez celu, nie pilnując drogi,
Sam nie pojmuję, jak w twe zajdę progi;
I wchodząc sobie zadaję pytanie;
Co tu mię wiodło? przyjaźń czy kochanie?
W ostatnim wersie znajdują się:
epitety
Epitety to określenia rzeczownika.
pytania retoryczne
Brawo! Pytania retoryczne to pytania, na które nie oczekuje się odpowiedzi.
porównania
Porównania mają na celu zestawienie dwóch obrazów, osób, pojęć itp. w celu ukazania ich podobieństwa.
Wyrazy będące określeniem rzeczownika to:
onomatopeje
Onomatopeja to wyraz dźwiękonaśladowczy.
epifory
Epifora to powtórzenie na końcu wersów lub segmentów wypowiedzi.
epitety
Brawo! Epitety są określeniem rzeczownika.
Który ze środków stylistycznych ma, oprócz jednego dosłownego, wiele znaczeń ukrytych?
Alegoria
Alegoria ma tylko jedno ukryte znaczenie.
Symbol
Brawo! Symbol ma wiele ukrytych znaczeń.
Przypowieść
Przypowieść to nie środek stylistyczny, a gatunek literacki.
Natenczas Wojski chwycił na taśmie przypięty
Swój róg bawoli, długi, cętkowany, kręty
Jak wąż boa (…)
Bawoli, długi, cętkowany i kręty to…
porówania
Porównanie pokazuje podobieństwa między dwoma obiektami lub zjawiskami.
przenośnie
Przenośnia to połączenie słów niosące nowe znaczenie.
epitety
Brawo! Te słowa są określeniami rzeczownika, a więc epitetami.

Kliknij „Czytaj dalej” by przejść do dalszej części quizu ⬇

Czytaj dalej „Środki stylistyczne – test” →
varia

Gdzie stawiać przecinki?

przez aniakubica

Przecinki w wyliczeniach

Przecinki stosujemy w wyliczeniach i podczas wymieniania jakichś elementów. Co ważne, muszą to być elementy tego samego typu, np. same przedmioty, cechy czy czynności. Przykłady takich wyliczeń to:

  • Ola kupiła ser, pomidory, oliwki, chleb.
  • Uroda Mileny była subtelna, delikatna, eteryczna.
  • Postanowili zwiedzać, plażować, spacerować, jeść do syta.
  • Zaprosiłam na grilla Krystiana, Marka, Izę, Basię. 

Uwaga! Jeśli wymienione elementy nie są równorzędne, nie należy stawiać pomiędzy nimi przecinka:

  • Założę swoją ulubioną niebieską sukienkę. 
  • Najpierw rozwiążę najprostsze zadanie tekstowe.

Przecinki we wtrąceniach

Przecinkami oddzielamy w zdaniu wtrącenia i zwroty do kogoś. Jeśli znajdują się one w środku zdania, oddzielamy je przecinkami z obu stron.

  • Danie, moim zdaniem, wyglądało smakowicie.
  • Wakacje, mam nadzieję, będą udane.
  • Zaparzyć ci, mamo, herbatę?
  • Proszę pana, tutaj nie wolno wchodzć.
  • Termin, proszę państwa, ustalimy jutro.

Przecinki w zdaniach złożonych współrzędnie

Przecinki stawiamy zawsze pomiędzy częściami składowymi zdań złożonych współrzędnie przeciwstawnych i wynikowych (czyli przed spójnikami takimi jak: ale, lecz, jednak, zaś, natomiast, więc, zatem, toteż, dlatego).

  • Uwielbiam pomidory, ale jestem na nie uczulona.
  • Pada deszcz, jednak pójdę na spacer.
  • Pytasz, zatem ci odpowiadam.
  • Kocham czytać książki, natomiast ty wolisz oglądać filmy.
  • Zdenerwowałaś mnie, więc się do ciebie nie odzywam.

Z kolei pomiędzy częściami składowymi zdań złożonych współrzędnie łącznych i rozłącznych, czyli przed spójnikami takimi jak: i, oraz, zarazem, też, także, ani, albo, lub, czy, bądź nie stawiamy przecinków.

  • Kocham podróże i często wyjeżdżam.
  • Zrobię obiad lub posprzątam dom.
  • Wykonałem zadanie oraz zgłosiłam to nauczycielowi.
  • Zdecyduję się na ten krok albo dokładniej rozważę za i przeciw.

Uwaga! Przecinki przed spójnikami i, oraz, zarazem, też, także, ani, albo, lub, czy, bądź należy postawić w sytuacji, gdy w jednym zdaniu się one powtarzają, np.

  • I było pysznie, i smacznie, i niedrogo.
  • Ani nie jadłam, ani nie piłam, ani nie tańczyłam.
  • Albo mi pomożesz, albo zrobię to sam.

Przecinki w zdaniach zlożonych podrzędnie

Pomiędzy częściami składowymi zdań złożonych podrzędnie zawsze stawiamy przecinki. Dotyczy to również konstrukcji z imiesłowowym równoważnikiem zdania. Oznacza to, że przecinki stawiamy przed takimi spójnikami jak: że, ponieważ, bo, aby, choć, czy, jeżeli, oraz przed zaimkami względnymi, np. kto, co, komu, gdzie, jak, tam. Przykłady zdań złożonych podrzędnie to:

  • Zakomunikował nam, że nie może iść.
  • Podskoczył, ponieważ zauważył węża.
  • Zawróciłam, aby zamknąć drzwi na klucz.
  • Pójdę tam, choć nie mam najmniejszej ochoty.
  • Zwycięży ten, kto dobiegnie pierwszy.
  • Zapytaj, jaka jest cena tej bluzki.
  • Wrócił tam, gdzie się poznali.
  • Gdzie nie wylądujemy, tam się dobrze bawimy.
  • Biegnąc, rozmyślała o pracy.
  • Ugotowawszy obiad, zawołał rodzinę.

Dwa ostatnie zdania to konstrukcje z imiesłowowymi równoważnikami zdania. W nich również stawiamy przecinki, niezależnie od tego, czy imiesłów jest sam w swojej części, czy towarzyszą mu określenia.

Przecinek jako pauza

Należy pamiętać, że przecinek ilustruje zwykle krótką pauzę, która jest bardziej lub mniej zauważalna podczas mówienia. Jednym z najprostszych sposobów, by sprawdzić, czy właściwie używasz przecinków w swojej wypowiedzi, jest przeczytanie jej na głos i robienie krótkich przerw tam, gdzie postawione zostały przecinki.

NiepoprawnePoprawne
Miasto w, którym się urodziłam.Miasto, w którym się urodziłam.
Sklep do, którego nie weszłam.Sklep, do którego nie weszlam.
Obudzę cię chyba, że sam zaśpię.Obudzę cię, chyba że sam zaśpię.
Odwiedzę was mimo, że nie mam ochoty.Odwiedzę was, mimo że nie mam ochoty.
varia

Jak napisać ogłoszenie?

przez aniakubica

Ogłoszenie to krótka forma wypowiedzi, w której nadawca podaje coś do publicznej wiadomości, np. że chce coś sprzedać, kupić, wynająć, coś znalazł, oferuje bądź czegoś poszukuje. Ogłoszenie jest pismem o charakterze informacyjnym, czyli jego celem jest informowanie. Musi więc zawierać następujące elementy:

  • zwracający uwagę nagłówek – np. słowo “Ogłoszenie” albo konkretniej: “Kupię, sprzedam, poszukuję, zaginął, znaleziono”,
  • zwięzłą treść, mówiącą o tym, co chce w ogłoszeniu przekazać nadawca wraz z koniecznymi szczegółami i warunkami,
  • dane kontaktowe do nadawcy, np. numer telefonu, adres poczty elektronicznej, adres domowy bądź firmowy.

Zaproszenie powinno być krótkie i zrozumiałe. Może być zamieszczone na tablicy ogłoszeń, w prasie, telewizji czy innych mediach, dlatego też powinniśmy zadbać o jego czytelność i estetykę.

edycja tekstu i prezentacje, język polski

Mowa zależna i niezależna

przez aniakubica

Mowa zależna i niezależna służą do relacjonowania cudzych myśli i wypowiedzi. W mowie zależnej wypowiedź danej osoby parafrazujemy, czyli wyjaśniamy własnymi słowami. Z kolei w mowie niezależnej czyjeś słowa dosłownie cytujemy, przyznając im w naszej własnej wypowiedzi osobne, niezależne miejsce oznaczone cudzysłowami.

Mowa zależna

Nie stosuje się w niej cudzysłowów i często zmienia się jej formę gramatyczną – z pierwszej osoby (czyli ja lub my) na trzecią (czyli on, ona, ono lub oni, one). Cudzą wypowiedź ujmuje się własnymi słowami – oddaje się jej sens, natomiast nie przytacza dosłownie, słowo w słowo. Najczęściej do jej wyrażania służą zdania podrzędne, np. powiedział, że…, zapytał, czy…, poprosił, aby….

  • Sprzedawczyni zapytała klientkę, czy życzy sobie paragon.
  • Mama powiedziała, że powinnam posprzątać swój pokój.
  • Widzowie zawołali, aby zespół zagrał jeszcze raz.

Mowa niezależna

W mowie niezależnej dosłownie przytacza się czyjąś wypowiedź, zachowując jej budowę gramatyczną i niezależność składniową. Cudze słowa wprowadzane są po dwukropku i ujmowane w cudzysłów.

  • Sprzedawczyni zapytała klientkę: „Czy życzy sobie pani paragon?”
  • Mama powiedziała: „Powinnaś posprzątać swój pokój”.
  • Widzowie zawołali do zespołu: „Jeszcze raz!”
Mowa zależna i niezależna - różnice i przykład.

Warto jeszcze wspomnieć, że nie zawsze po zamknięciu cudzysłowu stawiamy kropkę:

(…) Otóż po wypowiedzeniu kończącym się pytajnikiem, wykrzyknikiem oraz wielokropkiem umieszczamy cudzysłów zamykający i nie stawiamy już po nim kropki. Jeśli natomiast mamy do czynienia z wypowiedzeniem oznajmującym, to kropkę stawiamy po zamykającym cudzysłowie.

Adam Wolański, Poradnia językowa (źródło)
edycja tekstu i prezentacje, język polski

Jak zapisać dialog?

przez aniakubica

Dialog to zapis rozmowy co najmniej dwóch osób. Istnieje kilka możliwości jego zapisu i używane są one w różnych sytuacjach. 

  • Jeśli redagujemy tekst, który będzie się składał z samego dialogu (tak jak to często dzieje się na przykład na lekcjach języka obcego), można po kolei wypisać imiona bądź określenia rozmawiających osób, a po nich stawiać dwukropki i w całości zamieścić ich wypowiedzi.
  • Zamiast imion, w zapisie dialogu można użyć myślników. W ten sposób powstaje najpopularniejszy sposób zapisu dialogu.
  • Trzeci sposób polega na dodaniu do wypowiedzi bohaterów słów narratora, czyli osoby opowiadającej wydarzenia i relacjonującej przebieg rozmowy. Wypowiedzi narratora oddziela się od słów bohaterów myślnikami.
  • Istnieje też sposób polegający na zamieszczaniu wypowiedzi bohaterów w cudzysłowach. Taki zapis popularny jest w anglojęzycznej literaturze. W naszym kraju stosuje się go głównie do zapisu dialogu w dialogu, np. kiedy jakiś bohater relacjonuje rozmowę innych osób. 
Jak zapisać dialog? Różne sposoby zapisu dialogu.

Jakie zasady interpunkcyjne i ortograficzne należy stosować w zapisie dialogu, dowiesz się z tego filmu:

varia

Polscy nobliści

przez aniakubica
Polscy nobliści - infografika


Nagroda Nobla została ustanowiona przez Alfreda Nobla –  szwedzkiego wynalazcę dynamitu. Kontynuował on pracę swojego ojca, inżyniera pragnącego znaleźć szybki sposób wysadzania skał. W 1867 roku Alfred opatentował dynamit, wierząc, że dzięki niemu ułatwi pracę wielu ludzi. Stało się jednak inaczej i jego wynalazek okazał się być początkiem wyścigu zbrojeń.

Alfred Nobel zmarł na zawał serca pod koniec 1896 roku. W testamencie zarządził, by jego majątek przeznaczyć na nagrody w dziedzinie fizyki, chemii, fizjologii lub medycyny, literatury i pokoju. Spadkobiercą uczynił Szwedzką Akademię Nauk.

Ja niżej podpisany, Alfred Nobel, oświadczam niniejszym, po długiej rozwadze, iż moja ostatnia wola odnośnie majątku, jest następująca. Wszystkie pozostałe po mnie, możliwe do zrealizowania aktywa, mają być rozdysponowane w sposób następujący: kapitał zostanie przez egzekutorów ulokowany bezpiecznie w papierach, tworzących fundusz, którego procenty każdego roku mają być rozdzielone w formie nagród tym, którzy w roku poprzedzającym przynieśli ludzkości największe korzyści.

Literacka Nagroda Nobla przyznawana jest od 1901 roku przez szwedzką Królewską Akademię Nauk. Kandydatury zgłaszane są do końca stycznia każdego roku – zwykle jest ich około 500. Do marca lista zostaje zawężona do około dwudziestu nazwisk. W połowie roku pozostaje maksymalnie 5-8 kandydatów. Ostateczny werdykt jest ogłaszany w październiku, zaś uroczyste wręczenie nagród odbywa się w grudniu. W gali uczestniczą członkowie szwedzkiej rodziny królewskiej. W dotychczasowej historii nagrody laureatami byli najczęściej pisarze anglojęzyczni.

język polski

Epoki literackie po kolei – podsumowanie

przez aniakubica

Znajomość epok literackich bywa niezwykle przydatna. Podczas interpretacji utworów literackich pozwala określić ich kontekst oraz zrozumieć, dlaczego właśnie w takim okresie powstało dane dzieło. Dzięki wiedzy o epokach możemy więc wyjaśnić, dlaczego większość średniowiecznych pisarzy nie podpisywała się pod swoimi dziełami, potrafimy wytłumaczyć, na czym polega spór poety i starca w balladzie „Romantyczność” Adama Mickiewicza oraz wskazać, jakie cele miała powieść dokumentalna „Kamienie na szaniec” Aleksandra Kamińskiego. Warto więc zapamiętać podstawowe informacje o epokach – na jaki okres przypadają, jaki panował wówczas światopogląd, jakie były cele ówczesnej sztuki oraz jakich pisarzy należy zanotować w pamięci.

Chronologiczna lista epok literackich wygląda następująco:

Starożytność czyli antyk
od ok. 4000 p.n.e. – wynalezienie pisma
do 476 r. n.e. – upadek cesarstwa zachodniorzymskiego		Homer – Iliada, Odyseja,
Sofokles – Antygona,
Eurypides – Medea,
Horacy, Safona, Wergiliusz.
Średniowiecze
od 476 r. n.e. – upadek cesarstwa zachodniorzymskiego
do II połowy XV wieku		Pisarze głównie anonimowi,
pisali na chwałę Boga.
Pieśń o Rolandzie,
Dzieje Tristana i Izoldy,
Bogurodzica,
Legenda o św. Aleksym.
Renesans czyli odrodzenie
od II poł. XV w.:
1453 r. – upadek Konstantynopola
1455 r. – wynalezienie druku przez Gutenberga
1492 r. – odkrycie Ameryki przez Krzysztofa Kolumba
do końca XVI wieku		*Dante Alighieri – Boska komedia,
Giovanni Boccaccio – Dekameron,
Mikołaj Rej – Żywot
człowieka poczciwego,
Jan Kochanowski – Treny,
Odprawa posłów greckich.
Barok
od końca XVI wieku
do XVIII wieku		*William Szekspir – Romeo i Julia,
Molier – Skąpiec,
Jan Andrzej Morsztyn,
Daniel Naborowski,
Jan Chryzostom Pasek.
Oświecenie
XVIII w., w Polsce od ok. 1764 – początek panowania Poniatowskiego
do 1822 r. – wydanie „Poezji” Mickiewicza		Wolter – Kandyd,
J. J. Rousseau – Nowa Heloiza,
Ignacy Krasicki – Bajki,
Adam Naruszewicz,
Franciszek Karpiński.
Romantyzm
od 1822 r. – wydanie I tomu „Poezji” A. Mickiewicza
do 1863/1864 r. – powstanie styczniowe		Johann Wolfgang Goethe
– Cierpienia Młodego Wertera,
Walter Scott – Waverley,
Adam Mickiewicz – Dziady,
Juliusz Słowacki – Balladyna,
Aleksander Fredro – Zemsta.
Pozytywizm
od 1864 r. – upadek powstania styczniowiego
do ok. 1890 r.		Balzac – Nędznicy,
Lew Tołstoj – Wojna i pokój,
Henryk Sienkiewicz – Quo vadis,
Bolesław Prus – Lalka,
Eliza Orzeszkowa – Dobra pani.
Młoda Polska
od ok. 1890 r. – pojawienie się nowego
pokolenia twórców
do 1918 r. – wybuch I wojny światowej		Kazimierz Przerwa-Tetmajer,
Leopold Staff, Jan Kasprowicz,
Władysław Reymont – Chłopi, Gabriela
Zapolska – Moralność pani Dulskiej,
Stanisław Wyspiański – Wesele.
Dwudziestolecie międzywojenne
od 1918 r. – koniec I wojny światowej,
do 1939 r. – wybuch II wojny światowej		Jarosław Iwaszkiewicz, Julian Tuwim,
Antoni Słonimski, Stefan Żeromski
– Syzyfowe prace, Zofia Nałkowska
– Granica, Bruno Schulz – Sklepy
cynamonowe, Witkacy – Szewcy.
Okres wojny i okupacji
od 1 września 1939 r. – atak Niemiec na Polskę,
do 8 maja 1945 r. – kapitulacja Niemiec
kończąca II wojnę światową		Aleksander Kamiński
– Kamienie na szaniec,
Gustaw Herling Grudziński
– Inny świat,
Zofia Nałkowska – Medaliony,
Antoine de Saint-Exupery – Mały Książę.
Współczesność
od 8 maja 1945 r.
– zakończenie II wojny światowej		*J.R.R. Tolkien
– Hobbit, czyli tam i z powrotem,
Albert Camus – Dżuma, Ernest
Hemingway – Stary człowiek i morze,
Eric E. Schmidt – Oskar i pani Róża, Umberto Eco – Imię róży.
Stanisław Barańczak, Tadeusz Różewicz,
Zbigniew Herbert, Sławomir Mrożek, Stanisław Lem.
Nobliści: Czesław Miłosz, Wisława Szymborska, Olga Tokarczuk.
Epoki literackie chronologiczne – czas trwania i najważniejsi pisarze
  • „Boska komedia” Dantego Alighieri zaliczana jest do dwóch epok: średniowiecza i resensansu. Autor, choć żył w średniowieczu, wyprzedzał tę epokę i stał się prekursorem renesansu.
  • Williama Szekspira określa się jako pisarza przełomu – żył i tworzył na przełomie renesansu i baroku, a jego twórczość nosi cechy obu tych epok.
  • J.R.R. Tolkien napisał „Hobbita…” w dwudziestoleciu międzywojennym, jednak zalicza się go do pisarzy współczesnych.

Z pomocą poniższego filmu szybko powtórzysz najważniejsze informacje o epokach literackich – ich ramach czasowych, pochodzeniu nazwy, najważniejszych wydarzeniach, światopoglądzie i cechach sztuki, a także najważniejszych pisarzach.