Co to jest dramat?

Dramat jest rodzajem literackim, który obejmuje utwory przeznaczone do wystawienia na scenie. W utworach dramatycznych nie istnieje nadrzędny podmiot literacki – osoba mówiąca. Wiemy, co się dzieje, dzięki wypowiadającym się bohaterom i didaskaliom.

Ważnym pojęciem związanym z dramatem (a w szczególności z komedią – gatunkiem należącym do dramatu) jest intryga. Fabuła zwykle oparta jest na umyślnych i skrytych działaniach jednej z postaci w celu pokrzyżowania zamiarów innych bohaterów, zaskoczenia ich lub wprowadzenia w błąd. Intryga powoduje powstanie konfliktu i zmianę kierunku akcji.

Budowa dramatu

Utwór dramatyczny składa się z monologów i dialogów, które nazywamy tekstem głównym, uzupełnionych wskazówkami autora dla reżysera, aktorów i scenarzysty, zwanego tekstem pobocznym albo didaskaliami.  

Utwór podzielony jest na akty, czyli większe części wydzielone ze względu na miejsce wydarzeń lub tematykę. Akty dzielą się na sceny – mniejsze części wydzielone w zależności od liczby występujących osób. Wydarzenia tworzą akcję.

Budowa dramatu – słowniczek:

• Akt – większa utworu część wydzielona ze względu na zmianę tematu lub miejsca akcji.
• Scena – mniejsza część utworu, wydzielona zwykle ze względu na zmianę liczby bohaterów.
• Dialogi – rozmowy co najmniej dwóch bohaterów.
• Monologi – kwestie, które bohater wypowiada sam do siebie.
• Tekst główny – dialogi i monologi bohaterów.
• Tekst poboczny (didaskalia) – wskazówki autora dotyczące realizacji tekstu na scenie.
• Akcja – całość zdarzeń, którą poznajemy przez wypowiedzi bohaterów.
• Intryga – podstępne działania jednej z postaci (czasem słowo to stosuje się jako synonim wyrazu akcja).
• Tragizm – charakterystyczny dla tragedii konflikt prowadzący do upadku bohatera.
• Komizm – charakterystyczne dla komedii wątki i zabiegi mające rozbawić odbiorcę:
  • komizm sytuacyjny – zabawne wydarzenia, pomyłki, zbiegi okoliczności,
  • komizm słowny (językowy) – gry słowne, przejęzyczenia, niedomówienia, żarciki,
  • komizm postaci – zabawnie wyglądający, mówiący i zachowujący się bohaterowie.

Poćwicz!

Gatunki dramatu

• Tragedia – utwór dramatyczny o poważnej tematyce, którego treścią jest jakiś konflikt, zwykle zakończony tragicznym wydarzeniem, np. śmiercią bohatera. W tragediach antycznych występował konflikt tragiczny, czyli zderzenie dwóch równorzędnych racji prowadzące do upadku bohatera.
  • „Antygona” Sofoklesa
  • „Romeo i Julia” Williama Szekspira
  • „Balladyna” Juliusza Słowackiego
• Komedia – utwór dramatyczny o lekkiej tematyce i żywej akcji, którego przeznaczeniem jest rozbawienie odbiorcy. Komedie zwykle opierają się na intrydze i cechują szczęśliwym zakończeniem. To, co bawi czytelnika, to komizm. Wyróżniamy komizm postaci (zabawnie wyglądający lub zachowujący się bohaterowie), komizm sytuacyjny (śmieszne wydarzenia i nieporozumienia) i komizm językowy (zwykle dotyczy żartów i gier słów).
  • „Zemsta” Aleksandra Fredry
  • „Świętoszek” i „Skąpiec” Moliera
• Dramat właściwy – poważny utwór sceniczny, który buduje akcję i napięcie inaczej niż tragedia. Według innej definicji może to być utwór łączący, tak jak samo życie, elementy poważne i komiczne.
  • „Niemcy” Leona Kruczkowskiego
• Dramat romantyczny – gatunek powstały w epoce romantyzmu. Cechuje go niesceniczny charakter, czyli trudność w wystawieniu na scenie, mieszanie stylów – patos przeplata się z groteską, realizm z fantastyką, a komizm z tragizmem. Części dramatu romantycznego mogą być od siebie niezależne.
  • „Dziady cz.II” Adama Mickiewicza
• Do dramatu należą również:
  • szopka,
  • opera,
  • musical.

Poćwicz!

Zobacz też inne rodzaje literackie:

Sprawdź się w quizie dotyczącym epiki, liryki i dramatu: