Każdy wyraz w zdaniu pełni pewną funkcję – w zależności od tego, z jakimi słowami się łączy i jaką odgrywa rolę. By poprawnie określić funkcję wyrazu w zdaniu, należy dokonać analizy składniowej, czyli rozbioru logicznego.
Części zdania
- orzeczenie – czynność lub stan (co robi? co się z nim dzieje?)
pracuje, studiowały, spadła, będzie prać, stał się niegrzeczny, zapytam, śpi - podmiot – wykonawca czynności (kto? co?)
ona, ja, dzieci, mama, plaża, krajobraz, planszówka - przydawka – określenie rzeczownika (jaki? który? czyj? ile? czego? z czego?)
mały, biały, żółte, z wełny, (pan) domu, (sweter) brata, dwoje - dopełnienie – dodatkowe informacje do czasownika (kogo? czego? komu? czemu? kogo? co? z kim? z czym? o kim? o czym?)
ciocię, siostrze, zabawie, z ceną, o wakacjach, dla ukochanego - okolicznik – okoliczności czynności (pozostałe pytania, np.: jak? gdzie? kiedy? jak bardzo? mimo czego? po co? dlaczego? pod jakim warunkiem?)
tam, w domu, na miejscu, mimo niepogody, wczoraj, na ścianie, bardzo
Tworzenie wykresu (rozbioru logicznego) zdania pojedynczego
Zależności pomiędzy poszczególnymi częściami w zdaniu prezentujemy za pomocą wykresu zdania pojedynczego inaczej zwanego analizą zdania pojedynczego bądź analizą składniową. Jak krok po kroku stworzyć wykres zdania pojedynczego, sprawdzisz tutaj.
Moja dobra koleżanka kupiła dziś swojemu bratu świetną książkę.
- Najpierw znajdujemy w zdaniu orzeczenie (czyli słowo wyrażające czynność lub stan):
co zrobiła? kupiła - Następnie znajdujemy wykonawcę czynności z orzeczenia:
kto kupił? koleżanka - Później przepisujemy pod spodem podmiot i orzeczenie łącząc je dość długą linią:
koleżanka ———————- kupiła - Następnie analizujemy po kolei pozostałe wyrazy zdania, zastanawiając się, z którymi słowami się łączą. Łączymy je, zapisując obok strzałek pytania.
- Na koniec wypisujemy poniżej wszystkie związki składniowe i określamy ich rodzaj.
Zobacz również:
Części zdania, wykres zdania pojedynczego, analiza zdań złożonych
Język polski 