Młoda Polska

By obejrzeć prezentację o Młodej Polsce, kliknij poniżej:

Młoda Polska – prezentacja

Najważniejsze informacje o Młodej Polsce

Epokę Młodej Polski rozpoczęło pojawienie się nowego pokolenia artystów o przekonaniach całkowicie odmiennych niż pozytywistyczna wizja świata. Nacisk kładziony na całość społeczeństwa, ciągła praca i pomijanie indywidualności wywołały w nich gwałtowny sprzeciw. Artyści Młodej Polski czuli się wyjątkowi i odmienni od reszty społeczeństwa. Pragnęli zmieniać świat i obyczajowość. Niektórzy z nich chcieli, by sztuka nie była traktowana zadaniowo, lecz była celem samym w sobie (stąd wzięło się hasło „sztuka dla sztuki”). Inni zaś podejmowali w swoich dziełach wątki społeczne.

Na światopogląd epoki Młodej Polski miał także wpływ zbliżający się koniec XIX wieku, który poskutkował pesymizmem, kryzysem kultury i przekonaniem o bliskim upadku cywilizacji. Ponownie zwrócono się w stronę wiejskości, przyrody oraz niektórych wartości romantycznych.

Pochodzenie nazwy Młoda Polska

  • Określenie Młoda Polska wywodzi się od cyklu artykułów Artura Górskiego z 1898 r., w których przyrównał zjawiska w polskiej literaturze do zjawisk w kulturze europejskiej.
  • Inne nazwy epoki:
    • Modernizm – od francuskiego słowa moderne czyli nowoczesny – nowatorstwo idei i sposobu tworzenia sztuki,
    • Fin de siècle – z francuskiego: koniec wieku, epoka schyłkowa, cywilizacja chyląca się ku upadkowi,
    • Neoromantyzm – niektóre założenia Młodej Polski były podobne do romantycznego postrzegania sztuki i roli artysty. Artyści Młodej Polski, podobnie jak romantycy, uważali się za wyjątkowych, obdarzonych geniuszem i odmiennych od zwykłych ludzi, których lekceważąco nazywali filistrami.

Ramy czasowe Młodej Polski

  • W Europie: od końca XIX w. do początku XX wieku.
  • W Polsce: od 1890-1895 r. do zakończenia I wojny światowej w 1918 r.

Światopogląd Młodej Polski

  • Dekadentyzm – prąd literacki prezentujący pesymistyczną postawę człowieka względem świata spowodowaną zbliżającym się końcem wieku. Artyści, przeczuwając katastrofę i upadek świata, popadali w apatię i bierność. Nie znajdowali pocieszenia w filozofii, pracy czy rozrywce. Jedyne dostępne ukojenie oferowała według nich sztuka, która powinna być niczym nieograniczona i tworzona przez osoby obdarzone wyjątkowym talentem, odmienne od ogółu społeczeństwa.
  • Pojawiło się nowe słowo używane przez artystów, opisujące zwykłego człowieka: filister był to ktoś o ograniczonych horyzontach, żyjący tylko przyziemnymi sprawami.
  • Cyganeria – inaczej zwana bohemą, było to środowisko artystyczne zrzeszające twórców o podobnych poglądach, demonstrujące pogardę dla norm społecznych i obyczajowych. Czas spędzali głównie w kawiarniach, przy trunkach i używkach, rozprawiając o świecie i sztuce.
  • Chłopomania – młodopolscy artyści zwrócili się w stronę życia wiejskiego i folkloru, czerpiąc z nich inspiracje dla swojej twórczości. Podobnie jak w romantyzmie, uważano, że wieś i ludowość mają wartość, w przeciwieństwie do zepsutego i pogrążonego w stagnacji miasta. W Polsce często zdarzało się, że artyści i inni przedstawiciele inteligencji żenili się z chłopkami. Przykładem mogą być Włodzimierz Przerwa-Tetmajer i Lucjan Rydel (obaj posłużyli Stanisławowi Wyspiańskiemu za pierwowzory postaci dramatu „Wesele”).

Najważniejsi filozofowie epoki

  • Artur Schopenhauer – uważał, że człowiek wciąż cierpi, bo kieruje nim bezrozumny popęd, którego nie można zaspokoić. Ludzie nie są w stanie osiągnąć szczęścia, do którego dążą, zaś życie jest pasmem cierpień. Schopenhauer żył w romantyzmie, ale jego filozofia zyskała popularność dopiero w modernizmie.
  • Friedrich Nietzsche – twierdził, że nie istnieje sprawiedliwość społeczna, nie ma też zła i dobra. Jednostki silne to nadludzie i to oni powinni rządzić. Człowiek powinien dążyć do doskonałości wewnętrznej. 
  • Henri Bergson – był przekonany, że świat można poznać nie dzięki rozumowi, ale tylko poprzez intuicję (intuicjonizm). Sądził, że w ludziach tkwią siły zmuszające do rozwoju ich samych, a także otaczający świat.

Sztuka młodopolska

  • Impresjonizm – utrwalenie ulotnych chwil, wrażeń, momentów. Skupienie się na świetle i kolorze, zatarcie konturów, odrealnienie obrazów. Przedstawiciele: Claude Monet, August Renoir.
  • Symbolizm – przedstawianie tego, co niewyrażalne. Nawiązania do mitologii, Biblii, własnej wyobraźni, wizji sennych. Przedstawiciele: Gustave Moreau, Jacek Malczewski.
  • Postimpresjonizm – dbanie o dekoracyjność obrazu, dramatyzm, rezygnacja z mimesis i zabawa kolorami. Przedstawiciele: Paul Gauguin, Paul Cezanne, Vincent van Gogh.
  • Secesja – łączenie elementów architektury, rzeźby, malarstwa i rzemiosła zgodnie z zasadą jedności sztuk. Przedstawiciele: Gustave Klimt, Stanisław Wyspiański.

Najważniejsi pisarze Młodej Polski

  • Epika:
    • Stefan Żeromski: „Ludzie bezdomni”, „Przedwiośnie”, „Syzyfowe prace”,
    • Władysław Reymont (laureat Nagrody Nobla): „Chłopi”.
  • Liryka:
    • Kazimierz Przerwa-Tetmajer: „Melodia mgieł nocnych”,
    • Jan Kasprowicz: „Krzak dzikiej róży w Ciemnych Smreczynach”,
    • Leopold Staff: „Deszcz jesienny”.
  • Dramat:
    • Stanisław Wyspiański: „Wesele” (jeden z najważniejszych utworów młodopolskich),
    • Gabriela Zapolska: „Moralność Pani Dulskiej”.
Sprawdź swoją wiedzę o Młodej Polsce