Quo vadis – streszczenie

Najważniejsi bohaterowie:

Markus Winicjusz – patrycjusz i rzymski żołnierz, siostrzeniec Petroniusza
Petroniusz – bogaty i poważany patrycjusz, dworzanin Nerona
Ligia (Kallina) – osierocona córka króla Ligów, zakładniczka rzymska
Aulus Plaucjusz i jego żona Pomponia Grecyna – obywatele rzymscy, którzy pokochali i wychowali Ligię
Neron – cezar-despota uważający się za poetę
Poppea Sabina – okrutna i próżna żona Nerona
Akte – wyzwolenica i była nałożnica Nerona
Tygellinus – dowódca pretorianów
Eunice – niewolnica zakochana w Petroniuszu
Chilon – Grek uważający się za filozofa, oszust
Glaukus – lekarz wyznający chrześcijaństwo
Paweł z Tarsu – jeden ze starszyzny chrześcijan
Piotr Apostoł – uczeń Chrystusa, który przybywa do Rzymu nauczać

Quo vadis – streszczenie szczegółowe

Rozdział 1

  • Petroniusza zwanego w Rzymie arbitrem elegancji odwiedza jego siostrzeniec Markus Winicjusz, który właśnie powrócił z wyprawy wojennej w Azji Mniejszej. Młodzieniec zwierza się, że zakochał się w pięknej Ligii, osieroconej córce króla barbarzyńskiego rodu Ligów. Była ona zakładniczką narodu rzymskiego oddaną na wychowanie Aulusowi Plaucjuszowi i jego żonie Pomponii, w których domu przebywał z powodu wybitej ręki. Pragnie, by Ligia została jego kochanką i prosi Petroniusza o pomoc. Gdy obaj wychodzą, zakochana w Petroniuszu niewolnica Eunice obejmuje i całuje przedstawiający go posąg.

Rozdziały 2 – 5

  • W drodze do domu Aulusów Petroniusz zatrzymuje lektykę obok księgarni i wręcza Winicjuszowi swoje dzieło „Satyricon”. Ostrzega, by młodzieniec nie zdradził nikomu, że jest autorem – nie chce, tak jak inni poeci, stracić życia. Sugeruje też, że skoro Ligia nie jest niewolnicą, może z własnej woli zamieszkać z Winicjuszem, ten jednak sądzi, że cnotliwa dziewczyna nie przystałaby na taki układ.
  • Mężczyźni odwiedzają dom Aulusów, a Petroniusz stwierdza, że Ligia rzeczywiście jest piękna. Winicjusz próbuje wyznać dziewczynie miłość, a Pomponia, gdy Petroniusz wspomina o rządach Nerona, mówi, że światem rządzi Bóg. Ona, Ligia i część służby wyznają chrześcijaństwo, o czym nikt nie wie, gdyż w Rzymie jest to religia zakazana. W drodze powrotnej Winicjusz wyznaje, że gotów jest się z Ligią ożenić, jednak Petroniusz stwierdza, że ożenek z barbarzynką nie jest dobrym pomysłem.
  • Petroniusz odwiedza Nerona, a niedługo później w domu Aulusów zjawia się straż żądająca wydania Ligii. Zrozpaczony Plaucjusz domyśla się, że jest to sprawka Petroniusza i obawia się, że Ligia ma zostać nałożnicą. Wraz z Pomponią postanawiają dać jej służbę, w tym Ursusa – wysokiego i silnego mężczyznę, który przybył do Rzymu jeszcze z matką dziewczyny. Plaucjusz postanawia błagać cezara o litość, a Pomponia poprosić o pomoc Akte – sprzyjającą chrześcijanom wyzwolenicę Nerona.
  • Plaucjusz nie zostaje dopuszczony przed oblicze Nerona, postanawia więc szukać pomocy u Seneki, jego dawnego opiekuna. Ten przestrzega go i stwierdza, że nie warto liczyć na przychylność cezara, który dobry jest tylko dla swoich pochlebców. Plaucjusz postanawia więc rozmówić się z Winicjuszem, jednak również on jest zszokowany porwaniem Ligii.
  • Okazuje się, że Petroniusz uprosił Nerona, by ten odebrał dziewczynę z domu Aulusów i oddał ją Winicjuszowi. By upewnić się, że nie zainteresuje ona kochliwego cezara, określił ją jako niegodną oka prawdziwego znawcy piękna.

Rozdziały 6 – 8

  • Ligią w pałacu zajmuje się Akte – dawna kochanka Nerona znana ze swojej dobroci. Na przyjęciu Ligia oszołomiona jest tłumem, przepychem i rozpustą. Winicjusz wyznaje jej miłość, a potem upija się i staje tak natarczywy, że zwraca na siebie uwagę Nerona – brzydkiego i łasego na pochlebstwa mężczyzny. Gdy Winicjusz wyznaje Ligii, że została mu obiecana przez Nerona, i chce ją siłą pocałować, pojawia się Ursus, bez trudu oswobadza ją z jego objęć i wynosi z uczty.
  • Ligia jest zrozpaczona, że ma zostać nałożnicą Winicjusza. Chce uciekać do domu Aulusów, jednak Akte odradza jej to, gdyż oznaczałoby to dla jej opiekunów śmierć. Dziewczyna postanawia więc uciec podczas drogi do domu Winicjusza, a wszystko ma zorganizować Ursus z pomocą innych chrześcijan.
  • Później w ogrodach Akte i Ligia spotykają Poppeę z córką i orszakiem niewolnic. Widząc urodę Ligii i obawiając się, że straci w oczach Nerona swoją pozycję, Poppea złośliwie mówi proszącej ją o pomoc dziewczynie, że sama dopilnuje, by Ligia stała się niewolnicą Winicjusza. Gdy cały orszak odchodzi, dziecko zaczyna płakać.

Rozdziały 9 – 12

  • Wieczorem podekscytowany Winicjusz czeka na Ligię, a Petroniusz i jego kochanka Chryzostemis żartują z jego niecierpliwości. Gdy okazuje się, że lektyka z Ligią została zaatakowana i dziewczynę porwano, wściekły Winicjusz zabija dowódcę orszaku i chłoszcze pozostałych niewolników. Zaczyna też gorączkowe poszukiwania dziewczyny.
  • Córka Nerona zachorowała, a Poppea chce oskarżyć Ligię o rzucenie uroku. Akte mówi Winicjuszowi, że Ligia go kochała, i jako królewska córka powinna być godnie traktowana, tymczasem on jej nie uszanował i chciał ją uczynić swoją nałożnicą.
  • Petroniusz mówi Winicjuszowi, że posłał swoich ludzi, by odnaleźli Ligię. By rozweselić Winicjusza, bez skutku oferuje mu swoją niewolnicę Eunice. Eunice błaga o pozostanie w domu Petroniusza. Za sprzeciw otrzymuje 25 razów rózgą, a później mówi, że wie, kto może odnaleźć Ligię. Petroniusz jest zaintrygowany piękną niewolnicą.
  • Sprowadzonym przez Eunice mężczyzną jest Chilon Chilonides – inteligentny Grek będący oszustem i uważający się za filozofa, lekarza i wróżbitę. Obiecuje odnaleźć Ligię i od Winicjusza dowiaduje się o tym, że dziewczyna na piasku narysowała znak ryby. Postanawia więc pójść tym tropem.

Rozdziały 13 – 19

  • Córka cezara umiera, Poppea oskarża Ligię o rzucenie uroku, a Neron wini Petroniusza, którego pomysłem było sprowadzenie Ligii do pałacu. Petroniusz odwraca uwagę cezara i namawia go na wyjazd z Rzymu. Tymczasem Chilon dowiaduje się, że ryba to znak chrześcijan. Dziwi to Petroniusza, gdyż w Rzymie uważa się ich za nieprzyjaciół rodu ludzkiego, zatruwaczy fontann i studzien, czcicieli oślej głowy, ludzi, którzy mordują dzieci i oddają się najplugawszej rozpuście. Chilon planuje udawać jednego z nich i wybadać, gdzie przebywa Ligia.
  • W wymienianych pomiędzy sobą listach Petroniusz opisuje, co dzieje się z cezarem i jego dworem, a Winicjusz przekazuje informacje o postępach w tropieniu Ligii. Chilon dowiedział się, gdzie chrześcijanie zbierają się na modlitwę. Poprosił też o pieniądze na wynajęcie zabójcy w obawie przed rozpoznaniem go przez jednego z chrześcijan – lekarza Glaukusa, którego niegdyś oszukał i pozostawił na śmierć.
  • Chilon mówi Urbanowi, wielkiemu mężczyźnie pracującemu nocą u młynarza, że Glaukus jest zdrajcą i donosi na chrześcijan. Domyśla się też, że Urban to tak naprawdę Ursus, i mówi, że Glaukus pragnie też odnaleźć Ligię na polecenie Winicjusza. Wielki Lig zgadza się na zabicie lekarza, a Chilon przekazuje Winicjuszowi, że w nocy Ursus wraz z Ligią pojawią się za miastem, by wysłuchać odwiedzającego Rzym Piotra Apostoła. Winicjusz chce odbić dziewczynę, wynajmuje więc do pomocy Krotona – najsilniejszego gladiatora.

Rozdziały 20 – 28

  • W nocy Winicjusz, Chilon i Kroton zjawiają się na zgromadzeniu. Winicjusz staje się coraz bardziej zły, słuchając nauk Piotra o czystości i zasadach, przez które Ligia nie chciała zostać jego kochanką. Gdy wreszcie zauważa dziewczynę, postanawia ją śledzić i odbić z domu, do którego wejdzie.
  • Gdy Ligia z Ursusem docierają do domu, Winicjusz i Kroton wchodzą do środka. Ursus zabija gladiatora i biegnie do pokoju, z którego Winicjusz chce porwać Ligię. W ostatniej chwili dziewczyna woła, by Ursus go nie zabijał. Przerażony Chilon ucieka.
  • Winicjuszem, który po starciu z Ursusem ma złamaną rękę i gorączkę, opiekuje się Glaukus. Właściciele domu chcą ukryć Ligię w innym miejscu, ale Winicjusz obiecuje, że nie pociągnie nikogo do odpowiedzialności. Pragnie zrobić wszystko, by jego ukochana ponownie nie zniknęła.
  • Gdy na rozkaz Winicjusza nadchodzi Chilon, Glaukus rozpoznaje w nim mężczyznę, który oszukał go i pozostawił na śmierć, przebacza mu jednak, co wprawia Greka w zdumienie. Winicjusz także zaskoczony jest Ligią, która pomimo krzywd, jakich od niego doznała, z troską i poświęceniem się nim opiekuje, zaczyna ją więc kochać bardziej dojrzale. Również w Ligii budzi się miłość, więc udaje się po radę do kapłana Kryspusa, ten jednak gani ją za nieczyste myśli. Ich rozmowę słyszy Piotr, który przekonuje, że w uczuciu dziewczyny nie ma niczego złego.
  • Gdy uleczony Winicjusz wraca do domu, nie rozprawia się jak dawniej ze służbą, ale zaczyna swoich niewolników traktować po ludzku. Młodzieniec czuje, że pobyt wśród chrześcijan go odmienił, a słowa Piotra ciekawią go i niepokoją zarazem. Tymczasem Ligia ponownie znika.

Rozdziały 29 – 36

  • By zdobyć Ligię, Winicjusz chce przyjąć wiarę chrześcijańską, jednak Glaukus uprzedza go, że to nie zagwarantuje mu to jej miłości. Młodzieniec próbuje zapomnieć o ukochanej, między innymi w ramionach Chryzostemis, jednak nie udaje mu się to. Po powrocie do Rzymu wraz z dworem Nerona Petroniusz zauważa zmianę w swoim siostrzeńcu i nie rozumie jego rozterek. Sam po odprawieniu Chryzostemis uczynił swoją kochanką Eunice.
  • Gdy znudzony pobytem w Rzymie Neron wydaje pełną przepychu ucztę na stawie Agryppy, Winicjusz nie potrafi się odnaleźć wśród szalejącej wokół rozpusty i odmawia próbującej go uwieść zawoalowanej kobiecie, twierdząc, że kocha inną. Wg Petroniusza tą kobietą była Poppea, która będzie się mścić z powodu urażonej dumy. Winicjusz wyznaje, że ma dość Rzymu, rozpusty, zbrodni i uczt, a na pytanie Petroniusza, czy jest chrześcijaninem, odpowiada, że jeszcze nie.
  • Petroniusz chce usunąć Winicjusza z Rzymu i wysłać go daleko od Poppei, jednak nadchodzi zaproszenie cezara na wyjazd do Ancjum i młodzieniec nie może odmówić. W międzyczasie u Winicjusza pojawia się obdarty i głodny Chilon, który twierdzi, że wie, gdzie przebywa Ligia, i sugeruje, że Winicjusz powinien ją porwać. Rozwścieczony zuchwałością Greka Winicjusz każe go wychłostać, a potem nakazuje więcej nie śledzić Ligii. Chilon poprzysięga zemstę na młodym patrycjuszu.
  • Winicjusz spotyka się z Piotrem Apostołem, Pawłem z Tarsu, Glaukusem i Kryspusem. Wyznaje im, że kocha Ligię i pragnie ją poślubić, a także przyjąć chrześcijaństwo. Piotr błogosławi młodym, gdy wezwana Ligia wyznaje, że również darzy Winicjusza uczuciem. Jako że młodzieniec musi wyjechać z Neronem do Ancjum, Paweł obiecuje jechać z nim i tam uczyć go nowej wiary.

Rozdziały 37 – 49

  • Będąc w Ancjum, Winicjusz pisze do Ligii listy miłosne, zwierza się też Petroniuszowi, że obawia się o jej bezpieczeństwo. Neron pisze poemat o pożarze Troi, a Winicjusz twierdzi, że cezara z jego talentem stać na napisanie czegoś prawdziwszego i piękniejszego. Neron zaczyna myśleć o tym, że nigdy nie widział płonącego miasta.
  • Winicjusz tęskni za Ligią i prosi Petroniusza, by ten ubłagał Nerona o zgodę na ślub. Cezar się godzi, a Poppea wścieka. Gdy Winicjusz ma wyjechać do Rzymu, posłaniec przynosi wieść o pożarze, który wybuchł w Rzymie. Młodzieniec natychmiast wyrusza, a po drodze dowiaduje się, że pożar wybuchł w kilku miejscach i zakazano jego gaszenia.
  • W Rzymie panuje chaos – ludzie szukają schronienia, rabują opuszczone domostwa, zaczynają się mordować. Coraz częściej słychać głosy, że to Neron nakazał podłożyć ogień. Winicjusz niemal ginie, ale zostaje uratowany przez robotników. Za radą Chilona Winicjusz udaje się do katakumb. Tam spotyka Piotra, który prowadzi go do Ligii.
  • Gdy Neron przybywa w okolice Rzymu, jest zachwycony widokiem pożaru i zaczyna śpiewać. Wściekły lud nabiera przekonania, że to on jest sprawcą tragedii. Gniew tłumu chwilowo łagodzi Petroniusz, obiecując odbudowę miasta, zboże, oliwę, wino i igrzyska. Tymczasem Winicjusz oferuje Piotrowi i Pawłowi wyjazd z Rzymu, ci jednak nie chcą opuszczać bliźnich. Winicjusz oznajmia, że również on pozostanie, na co Piotr dokonuje jego chrztu.
  • Pogłoski, że to Neron nakazał podpalenie Rzymu, przybierają na sile, więc cezar chce znaleźć kozła ofiarnego. Dowódca pretorian Tygellinus wymyśla, że należy oskarżyć chrześcijan. Petroniusz, w obawie o Ligię i Winicjusza sugeruje, że Neron powinien przyznać się do czynu, którego żaden inny człowiek nie mógłby dokonać. Pomysł ten nie podoba się cezarowi i Petroniusz wypada z jego łask.
  • Neron spotyka się z żydowskimi kapłanami będącymi blisko Poppei, którzy przedstawiają chrześcijan jako wrogów ludzkości. Przyprowadzony Chilon poświadcza ich słowa i w odwecie za chłostę mówi, że również Winicjusz, Ligia i Pomponia Grecyna wyznają tę wiarę. Wskazuje też strażom, gdzie przebywa dziewczyna, za co zostaje sowicie wynagrodzony.

Rozdziały 50 – 64

  • Petroniusz ostrzega Winicjusza o grożącym niebezpieczeństwie, ale jest za późno – Ligia została uwięziona. W całym Rzymie trwają polowania na chrześcijan, a lud temu przyklaskuje, żądając dla nich śmierci. Próby wyjednania u cezara i Poppei litości dla Ligii spełzają na niczym. Winicjusz przekupuje strażników, by oddali Ligii swoją celę. Młodzieniec niesamowicie cierpi i planuje umrzeć wraz z ukochaną, ale gdy idzie po radę do Piotra Apostoła, modlitwa i wiara przynoszą mu ukojenie.
  • Gdy syn Poppei Rufius zasypia podczas deklamowania przez Nerona poezji, ten ze złości rzuca w niego pucharem, co oznacza, że dni malca są policzone. Petroniusz sugeruje Poppei, że jest to zemsta Boga chrześcijan, więc powinna uwolnić Ligię. Jednak gdy Rufius na rozkaz cezara zostaje uduszony, zrozpaczona Poppea nie podejmuje dalszych działań.
  • Kiedy okazuje się, że znajomy chrześcijanin Nazariusz zatrudniony jest do wynoszenia z więzienia ciał (panowała tam gorączka i wielu z nich umierało), Winicjusz i Petroniusz planują, by w trumnie wyniósł Ligię. Akcja kończy się niepowodzeniem, gdyż ciężko chora Ligia zostaje przeniesiona do innego więzienia. Tam przebrany Winicjusz zatrudnia się jako grabarz, co umożliwia mu spotkania z ukochaną. Młodzi wyznają sobie miłość i w obliczu śmierci pokładają ufność w Chrystusie.
  • Cezar chce, by igrzyska przewyższyły wszystkie poprzednie spektakle. Z dalekich krain sprowadzone zostają dzikie zwierzęta i wybudowany zostaje specjalny cyrk. Neron wymyśla coraz to nowe sposoby mordowania setek chrześcijan – giną oni rozrywani przez wygłodzone zwierzęta, umierają na krzyżu lub z rąk gladiatorów, są paleni niczym pochodnie i „uczestniczą” w spektaklach, podczas których tracą życie. Żądną krwi widownię coraz bardziej jednak zastanawia to, że chrześcijanie się nie bronią i nie walczą o życie, a modlą się, śpiewają i z ufnością przyjmują swój los.
  • Podczas ukrzyżowania kapłan Kryspus ostatkiem sił krzyczy, że Neron jest matkobójcą i zbliża się jego czas. Chilon, który zmuszony jest obserwować krwawą rzeź, bardzo źle to znosi – wydając chrześcijan nie myślał, że spotka ich takie cierpienie. Gdy w ogrodzie cezara trafia na płonącego lekarza Glaukusa i otrzymuje do niego przebaczenie, dokonuje się w nim przemiana. Zaczyna krzyczeć, że to Neron nakazał podpalenie Rzymu, a ci, którzy umierają, są niewinni. Chilon żałuje swoich win i od Pawła z Tarsu przyjmuje chrzest. Po aresztowaniu, nawet podczas tortur, nie chce odwołać swoich słów. Umiera poprzez ukrzyżowanie. Choć ma go pożreć niedźwiedź, nie atakuje starca.

Rozdziały 65 – 74

  • Petroniusza odwiedza senator Scewinus i próbuje wciągnąć w spisek mający na celu obalenie cezara, Petroniusz jednak mu nie ufa. Arbiter elegancji jeszcze raz próbuje namówić Nerona do uwolnienia Ligii, ten jednak nie chce tego zrobić – widać, że planuje coś niezwykłego.
  • Winicjusz niemal traci nadzieję na ratunek dla Ligii, marzy tylko o tym, by nie cierpiała i by po śmierci móc się z nią połączyć. Podczas ostatniego spektaklu na arenę wpuszczony zostaje Ursus, a tuż po nim wchodzi tur niemiecki, do którego rogów przywiązana jest nieprzytomna Ligia. Ursus ściera się z wielkim zwierzęciem i skręca mu kark. Po uwolnieniu dziewczyny lud pragnie łaski dla obojga, Neron zmuszony jest więc zwrócić im wolność. By upewnić się, że Ligia i Winicjusz będą bezpieczni, Petroniusz sugeruje, by Neron napisał poemat o połączeniu kochanków dzięki wspaniałomyślności władcy.
  • W domu Winicjusza Ligia powoli wraca do zdrowia. Petroniusz uważa, że dziewczyna straciła urodę, Winicjusz zaś widzi jej duszę, czuje więc jeszcze większą miłość. Po jakimś czasie młodzi wyjeżdżają na Sycylię, gdzie prowadzą spokojne i bogobojne życie.
  • Tymczasem chrześcijanie przekonują Piotra Apostoła, by uchodził z Rzymu, gdyż jest poszukiwany i czeka go śmierć. Po drodze Piotr widzi postać Chrystusa, którego pyta: Quo vadis, Domine? (Dokąd zmierzasz, Panie?). Otrzymuje odpowiedź: Gdy ty opuszczasz lud mój, do Rzymu idę, by mnie ukrzyżowano raz wtóry. Piotr zawraca do miasta i tam zostaje schwytany i ukrzyżowany. Śmiercią męczeńską ginie też Paweł z Tarsu. Obaj jednak umierają spokojni i ufni.
  • Na jaw wychodzi spisek mający pozbawić Nerona władzy i życie traci więc większość jego senatorów, a także Poppea. Oskarżony o współudział Petroniusz postanawia umrzeć na własnych warunkach – wydaje ucztę, podczas której lekarz otwiera jego żyły. Razem z nim odchodzi w ten sposób wierna Eunice. Przed śmiercią arbiter elegancji pisze do Nerona list, w którym wyśmiewa jego zdolności poety i śpiewaka.

Epilog

W epilogu przedstawione są dalsze dzieje Nerona. Przebywając w Grecji, dowiaduje się o buncie legionistów, ale nic sobie z tego nie robi, gdyż głowę zajmuje mu tylko poezja. Cały czas wmawia sobie, że dzięki jego talentowi wszystko się ułoży. Kiedy w końcu wraca do Rzymu, okazuje się, że nowym cezarem okrzyknięto Galbę. Neron zostaje sam, ucieka od niego cała służba. Pozostają jedynie trzej wyzwoleńcy, którzy przekonują go do ucieczki z pałacu, a później, gdy Neron próbuje się zasztyletować, ale ze strachu nie potrafi tego zrobić, jeden z nich pomaga mu, popychając nóż. Mężczyzna umiera przekonany o swoim talencie, ze słowami: “Jakiż artysta ginie”. Kolejnego dnia wierna Akte przyobleka jego ciało w kosztowne tkaniny i spala na stosie pogrzebowym.

By sprawdzić, czy dobrze znasz treść „Quo vadis”, kliknij poniżej:

Quo vadis – test z lektury