Zaburzenia odżywiania

Na skróty:

postrzegania-wlasnego-ciala

Postrzeganie własnego ciała

Wizerunek idealnego ciała często zmieniał się na przestrzeni wieków i zależał głównie od uwarunkowań kulturowych. To, co dawniej uważane było za atrakcyjne, wiązało się przede wszystkim z sytuacją ekonomiczną, wzorcami propagowanymi przez sztukę czy też wizerunkiem znanych osób. W czasach biedy oraz na obszarach dotkniętych klęską głodu pulchne ciało świadczyło o dobrobycie i zamożności. Podczas wojen i czasów odbudowy propagowany był wizerunek mężczyzny umięśnionego, zaś od czasów, gdy sklepy obfitują w produkty spożywcze, pojawiły się trendy forsujące bardzo szczupłą sylwetkę.

Szczególnej presji w tej kwestii ulegają osoby młode, dla których najtrudniejszy jest czas pokwitania, kiedy ciało ulega zmianom. Dziewczyny często przybierają na wadze i zaokrąglają się, przez co czują się grubsze, u chłopców zaś może pojawiać się skok wzrostu skutkujący wydłużeniem sylwetki i wychudzeniem. Zmiany te są zwykle przejściowe, jednak często skutkują długotrwałą zaburzoną percepcją własnej osoby. Do tego należy dodać otaczające nas zewsząd przekazy medialne propagujące wizerunki szczupłych kobiet bądź muskularnych mężczyzn oraz reklamy promujące preparaty odchudzające, diety, suplementy i odżywki wpływające na przyrost mięśni. Filmy, teledyski, billboardy, okładki magazynów, Instagram i inne media społecznościowe – wszystko to pokazuje wyidealizowane i często wyretuszowane sylwetki, które dla większości ludzi są nieosiągalne, a do których porównują się młodzi ludzie i wpadają w obsesję na punkcie własnego ciała, na co składają się w mniejszym lub większym natężeniu poniższe objawy:

  • nadmierny krytycyzm względem jednej lub kilku części ciała, np. za grube uda, zbyt duży nos, zbyt chude łydki, słabo zarysowana talia, chude ramiona – podczas gdy inni uważają je za normalne,
  • obsesyjne myśli o pewnych aspektach wyglądu skutkujące niechęcią bądź nienawiścią do własnego ciała, powodujące dyskomfort i stany lękowe, co powoduje wycofywanie się z pewnych aspektów życia społecznego – np. unikanie ćwiczeń na lekcjach wychowania fizycznego, niechodzenie na imprezy, zaprzestanie korzystania z basenu, podczas gdy wcześniej było to ulubioną rozrywką,
  • obsesyjne próby wpłynięcia na wygląd – podejmowanie wyniszczających diet, wyczerpujące ćwiczenia fizyczne, kupowanie dużej ilości produktów mających wspomóc walkę z „defektem”, spędzanie godzin na poszukiwaniu wskazówek na forach internetowych.

To, na czym polega zaburzenie obrazu własnego ciała, idealnie obrazuje szwedzka reklama z 2008 roku, która ukazuje dziewczynę widzącą się w lustrze. Chociaż jest w zaawansowanym stadium anoreksji, w odbiciu widzi siebie z lekką nadwagą, co powoduje u niej brak akceptacji i dalsze próby zbicia niechcianych (i nieistniejących!) kilogramów.

Wpływ mediów może być jedną z przyczyn zaburzeń postrzegania siebie. Istnieje jednak wiele innych czynników, które skutkują przemożną chęcią zrzucenia jak największej liczby kilogramów, zbudowania masy mięśniowej czy innych działań, które nie wiodą do osiągnięcia zdrowej równowagi, lecz jedynie zmiany obrazu siebie. Zaburzenia postrzegania własnego ciała pojawiają się szczególnie u osób z niską samooceną, dla których utrata wagi staje się powodem do dowartościowania się, bądź u tych, którzy cechują się niską odpornością na stres. Często też towarzyszą osobom ze skłonnością do perfekcjonizmu, dla których obsesyjne pilnowanie diety i walka z kolejnymi kilogramami staje się polem do sprawowania kontroli. Nierzadko zaburzenia postrzegania ciała zaczynają się jako reakcja na krytykę dotyczącą wyglądu – docinki bądź komentarze rodziców, rówieśników, nauczycieli czy nawet osób postronnych mogą doprowadzić do poważnych problemów trwających latami. Stąd też tak ważne jest, aby unikać oceniania i zawczasu reagować na wypowiedzi mające na celu komentowanie czyjegoś wyglądu bądź tuszy- od kilkuletnich dzieci wołających za kolegą: „Grubas! Okularnik! Szkieletor!”, poprzez nastolatków oceniających części ciała koleżanek, po rodziców i dziadków, których pieszczotliwe w ich mniemaniu określenia typu „pączuszek” mogą wywierać negatywny wpływ na dziecko czy nastolatka. I – co ważne – dotyczy to nie tylko osób z nadwagą, ale również z niedowagą, gdyż oceniane są obie strony.

Jeśli czujesz, że niewłaściwie postrzegasz swoje ciało, pamiętaj, że w pewnym okresie życia jest to całkowicie naturalne i towarzyszy zdecydowanej większości ludzi, w tym osobom, których o to nie posądzalibyśmy – również aktorzy, modelki, sportowcy i piosenkarze zmagają się z tym problemem. Ważne jest, by pamiętać, że nie ma jednego kanonu piękna – dla każdego coś innego jest atrakcyjne.

  • Pamiętaj, że jesteś całością i inni właśnie w taki sposób cię widzą. Nikt nie skupia się TYLKO na twoim brzuchu, uszach, włosach czy nogach – są to jedynie detale. Kiedy osoba z zaburzonym postrzeganiem ciała patrzy w lustro, skupia się na tym, co w jej odczuciu jest defektem – inni tego nie robią.
  • Staraj się nie porównywać z innymi, szczególnie z osobami z mediów. Zwykle zdjęcia na okładkach magazynów i w mediach typu Instagram są pozowane i wyretuszowane – nie odzwierciedlają tego, jak te osoby wyglądają na co dzień.
  • Skupiaj się na tym, co w sobie lubisz. Doceniaj to, co w twoim ciele działa – sprawność, siła fizyczna, zdrowie – są to rzeczy, o których należy pamiętać i za które warto być wdzięcznym.
  • Miej świadomość tego, dlaczego skupiasz się na niedoskonałościach – identyfikuj negatywne myśli i sprawdzaj ich prawdziwość („Czy na pewno mam najgorsze nogi na świecie? Czy obiektywnie rzecz biorąc rzeczywiście mam okropne uszy? Czy też inni wcale nie uznają ich za moją wadę?”).
  • Unikaj tych, którzy krytykują wygląd – twój czy innych osób.Jeśli robią to twoi przyjaciele, porozmawiaj z nimi i wytłumacz, jak destrukcyjnie na psychikę mogą wpływać negatywne komentarze dotyczące ciała.
  • Otaczaj się ludźmi, którzy doceniają cię i sprawiają, że czujesz się dobrze. Pamiętaj, że w relacjach międzyludzkich wygląd odgrywa mniej znaczącą rolę niż może się wydawać. Prawdziwymi wartościami są szczerość, zaufanie, uczciwość, poczucie humoru, wsparcie i inne zalety niezwiązane z tym, jak wyglądamy.
  • Postaw na aktywność i wyznacz sobie cele – niezależnie od tego, jak postrzegasz swoje ciało, zaangażowanie się w hobby, działalność organizacji dobroczynnej bądź uprawianie sportu pokażą ci, do czego jesteś zdolny i jak wiele możesz osiągnąć systematycznością i oddaniem, niezależnie od wagi czy kształtu poszczególnych części twojego ciała.
  • Porozmawiaj z kimś, komu ufasz – z rodzicem, przyjacielem, pedagogiem lub psychologiem szkolnym. Podzielenie się swoimi odczuciami i szczera rozmowa zwykle wpływają pozytywnie na samopoczucie.
  • Jeśli czujesz, że twoje myśli na temat ciała stają się obsesyjne i negatywnie wpływają na jakość twojego życia, rozważ skonsultowanie się z psychologiem. W przypadku poważnych zaburzeń postrzegania ciała im wcześniej sięgniesz po pomoc, tym efektywniej i szybciej je przezwyciężysz.

Problemy z odżywianiem

Wielu ludzi w dzisiejszych czasach cierpi na zaburzenia odżywiania (ED – Eating disorders). Są one powszechne i dotykają ludzi o różnych sylwetkach i prowadzących odmienny styl życia, również osoby, które dla innych stanowią wzorce. I co ważne – częściej też głośno mówi się o tym problemie – wielu piosenkarzy, modelek i osób ze świata showbiznesu przyznaje się do zmagań z próbami osiągnięcia upragnionej sylwetki i uświadamia młode osoby o konieczności samoakceptacji. Do przyczyn leżących u podstaw zaburzeń odżywiania należą promowane w mediach wzorce idealnej sylwetki, oczekiwania społeczne, zaburzenia postrzegania własnego ciała, podatność na stres, problemy w relacjach rodzinnych i przyjacielskich, a także wiele innych czynników.

Jak rozpoznać zaburzenia odżywiania? Przecież jedni naturalnie jedzą dużo, inni mało, a czasami ilość przyjmowanego przez nas pożywienia znacznie różni się w przeciągu dni – i jest to całkowicie naturalne. Jeśli jednak samo jedzenie bądź powstrzymywanie się od niego zaczyna odgrywać dominującą rolę w twoim życiu i towarzyszą temu negatywne myśli – poczucie winy, przerażenie, rozczarowanie i obniżenie nastroju, może to oznaczać zaburzenia odżywiania. Do najczęstszych symptomów należą:

  • obsesja na punkcie wyglądu swojego ciała,
  • utrata apetytu,
  • brak poczucia głodu,
  • obawa przed przybraniem na wadze,
  • nadmierne skupianie się na kupowaniu produktów spożywczych,
  • poczucie skrępowania podczas jedzenia,
  • unikanie jedzenia w towarzystwie,
  • jedzenie, gdy nie jest się głodnym,
  • przejadanie się,
  • celowe wywoływanie wymiotów po jedzeniu,
  • przyjmowanie środków przeczyszczających po posiłku,
  • znaczna utrata masy ciała lub duży przyrost wagi,
  • obsesyjne przestrzeganie diet.

Jeśli zauważasz u siebie którykolwiek z powyższych objawów i czujesz, że negatywnie wpływa on na twoje życie, może to świadczyć o problemach z odżywianiem się i zagrożeniu np. anoreksją czy bulimią – poważnymi chorobami psychicznymi wymagającymi profesjonalnej pomocy psychologicznej. Zdiagnozowanie i dobranie odpowiedniego leczenia jest bardzo ważne, gdyż samodzielne odzyskanie prawidłowych relacji z jedzeniem może być bardzo trudne, a często wręcz niemożliwe.

Dlatego, jeśli czujesz, że masz problemy z prawidłowym odżywianiem, porozmawiaj z kimś bliskim, komu zależy na twoim dobru. Przyznanie się do zmagań z postrzeganiem swojego ciała i problemów z jedzeniem jest z pewnością niełatwym krokiem, ale warto go zrobić – wiele osób wyleczonych z zaburzeń odżywiania przyznaje, że był to dla nich najważniejszy moment na drodze do wyzdrowienia.

anoreksja

Anoreksja – jadłowstręt psychiczny

Anoreksja czyli inaczej jadłowstręt psychiczny (Anorexia nervosa) jest jednym z najgroźniejszych zaburzeń odżywiania. Dotyka około 1 na 100 młodych ludzi w wieku 10-20 lat i częściej zapadają na nią dziewczęta. Na anoreksję bardzo często cierpią osoby, które są perfekcjonistami i mają duże wymagania względem siebie– pilnowanie liczby dostarczanych kalorii wpływa na ich potrzebę kontroli i pozwala im poczuć, że nad czymś panują. Anoreksja bywa też efektem krytyki, nie tylko bezpośredniej– zdarza się, że chorują osoby, które często słyszały krytyczne komentarze w kierunku innych osób: sąsiadek, aktorek, osób z rodziny itp. Chęć zdobycia akceptacji innych i sprostania  nierealnym kanonom urodyto kolejna przyczyna anoreksji. Może być też wiele innych powodów – stres, problemy rodzinne, kłopoty w szkole czy zawód miłosny. Czasami jednak wystarczy jedna, nawet niewinna uwaga typu: „Ależ się zaokrągliłaś!”, co prowadzi do zmian w postrzeganiu własnego ciała, decyzji o przejściu na dietę i stopniowym, coraz bardziej obsesyjnym odchudzaniu się skutkującym jadłowstrętem.

Anoreksja polega na świadomym ograniczaniu przyjmowania pożywienia w celu utraty wagi i równoczesnym zaburzeniu postrzegania własnego ciała oraz lęku przed przybraniem na wadze.Zwykle skutkuje niedostarczaniem organizmowi wystarczającej ilości składników odżywczych, co powoduje wyniszczenie organizmu. Do głównych objawów należą:

  • ograniczanie spożycia jedzenia w celu utraty kilogramów,
  • obsesyjne liczenie kalorii,
  • ciągłe myśli dotyczące wagi i jedzenia,
  • silny lęk przed przybraniem na wadze,
  • BMI (Body Mass Index – Indeks Masy Ciała) mniejszy niż 17,5,
  • nieprawidłowa ocena własnego ciała,
  • uczucie bycia grubym niezgodne ze stanem rzeczywistym,
  • stałe porównywanie swojego ciała z innymi,
  • lekceważenie skutków niedowagi,
  • spożywanie posiłków w samotności,
  • uprawianie intensywnych ćwiczeń fizycznych w celu spalenia kalorii.

W przypadku anoreksji, szczególnie w jej zaawansowanym stadium, mogą pojawić się także objawy fizyczne, takie jak: zatrzymanie miesiączkowania u dziewczyn i brak erekcji u chłopców (ciało nie otrzymujące wystarczającej energii „wyłącza” funkcje, które nie są niezbędne do przeżycia), stałe uczucie zimna z powodu niskiego poziomu tkanki tłuszczowej, zaparcia spowodowane niską podażą pokarmu, kłopoty ze snem i koncentracją, a także pojawienie się na ciele miękkiego owłosienia, tzw. meszku lanugo, który wyrasta, aby ogrzać wychudzone i wyziębione ciało.

Pamiętaj! To, że doświadczasz jednego lub kilku z wymienionych powyżej objawów, nie musi oznaczać, że na pewno cierpisz na anoreksję. Jeśli jednak żywisz takie podejrzenia, najlepszą decyzją, jaką możesz podjąć, to porozmawianie z lekarzem rodzinnym, który pokieruje cię dalej, lub bezpośrednie zgłoszenie się do psychologa w celu diagnozy. 

Leczenie zwykle rozpoczyna się od oceny, w jakim stopniu anoreksja wpływa na zdrowie fizyczne. W przypadku, gdy waga jest bardzo niska i stanowi zagrożenie dla zdrowia (lub życia), konieczne może być leczenie szpitalne, którego celem jest odzyskanie przez chorą osobę sił. Leczenie, w zależności od potrzeb osoby i przyczyn choroby, może obejmować indywidualnie dobraną psychoterapię, terapię grupową i rodzinną oraz współpracę z dietetykiem, co pomaga w odzyskaniu prawidłowego postrzegania siebie i stopniowym powrocie do zdrowych nawyków żywieniowych.

Oprócz zgłoszenia się do lekarza rodzinnego bądź psychologa, postaraj się podjąć pewne działania, które mogą ci pomóc z anoreksją lub objawami do niej podobnymi:

  • unikaj zbyt częstego przeglądania się w lustrze i skupiania się na sylwetce,
  • kiedy przechodzisz przed wystawą sklepową, nie patrz na swoje odbicie – twój wzrok zwykle wędruje w kierunku miejsc, których odbiór jest dla ciebie problematyczny, więc staraj się nie szukać okazji do oceniania swojego ciała,
  • nie sprawdzaj poziomu swojej tkanki tłuszczowej – nie waż się, nie mierz obwodów, nie chwytaj fałdek,
  • ubrania przygotowuj dzień wcześniej i następnego ranka po prostu je zakładaj, bez oceniania, jak w nich wyglądasz (wybieraj rzeczy, które są wygodne i w których czujesz się dobrze),
  • pod żadnym pozorem nie szukaj forów internetowych skupiających osoby o tym samym problemie– dla części osób anoreksja jest czymś chcianym i pożądanym, wręcz personifikowanym i traktowanym jak przyjaciółka, często więc społeczność wspiera się w odchudzaniu, wymienia radami i „inspirującymi” w ich mniemaniu fotografiami, co nie służy wyzdrowieniu,
  • z tego samego powodu unikaj rozmawiania o odchudzaniu z osobami, które mają zaburzone postrzeganie swojego ciała bądź owładnięte są chęcią zrzucenia wagi,
  • wsparcia szukaj u osób bliskich, które chcą twojego dobra i poważnie potraktują twój problem.

bulimia

Bulimia – żarłoczność psychiczna

Innym zaburzeniem odżywiania jest bulimia, czyli żarłoczność psychiczna (Bulimia nervosa). Dla bulimii charakterystyczne są naprzemienne cykle objadania się(tzw. binge eating), kiedy chorująca osoba zjada ogromną ilość jedzenia, po których następują zachowania kompensacyjne (tzw. purge) służące pozbyciu się spożytych kalorii. Mogą to być: stosowanie środków przeczyszczających, wywoływanie wymiotów, a także okresy głodówki trwające do następnego napadu, bądź też ich kombinacja.Bulimia dotyka zarówno mężczyzn, jak i kobiety – jednak znacznie częstsza jest u tych drugich. Zwykle zaczyna się w okresie dojrzewania, jednak pojawić się może również później. Osoby cierpiące na to schorzenie mogą mieć niedowagę, nadwagę lub masę ciała mieszczącą się w normie. Należy pamiętać, że napady bulimiczne mogą też pojawić się u osób cierpiących na anoreksję, mówimy wtedy o tzw. anoreksji bulimicznej.

Do symptomów bulimii należą:

  • obsesyjne myślenie o swojej wadze,
  • objadanie się ponad granicę sytości (zwykle napady trwają do dwóch godzin),
  • brak kontroli w jedzeniu (napad może wynosić od 1000 do nawet kilkudziesięciu tysięcy kalorii),
  • stosowanie silnych środków przeczyszczających bądź ich dużej dawki,
  • wywoływanie wymiotów tuż po napadzie żarłoczności,
  • stosowanie głodówek bądź wyczerpujących ćwiczeń fizycznych w celu spalenia zjedzonych kalorii,
  • pragnienie posiadania płaskiego, pustego brzucha,
  • izolowanie się i unikanie jedzenia w towarzystwie,
  • poczucie bezradności i niepanowania nad jedzeniem.

Do tego, zwłaszcza w późniejszym stadium bulimii, pojawiają się objawy fizyczne, takie jak bóle gardła, zniszczone zęby, krwawienia wewnętrzne i poranione kostki dłoni(w przypadku wywoływania wymiotów), rozregulowanie układu pokarmowego i częste zaparciaw przypadku stosowania środków przeczyszczających, a także problemy z pracą serca, odwodnienie, skurcze żołądka i mięśni, osłabienie i zmęczeniez powodu niedostarczania organizmowi składników odżywczych oraz zaburzenia równowagi elektrolitowej. Bulimia może powodować wahania masy ciała lub utratę kilogramów, a co za tym idzie – zanik miesiączkowania u dziewcząt lub brak erekcji u chłopców.

Bulimia, podobnie jak anoreksja, jest groźną chorobą, która może zagrozić życiu, stąd tak ważne jest skorzystanie z profesjonalnej pomocy lekarskiej. Jeśli doświadczasz jednego lub kilku z wymienionych powyżej objawów nie musi to oznaczać, że z pewnością cierpisz na bulimię. Jeśli jednak podejrzewasz u siebie chorobę, nie wahaj się i porozmawiaj z lekarzem rodzinnym, który pokieruje cię dalej, lub zgłoś się bezpośrednio do psychologa w celu diagnozy. 

Leczenie bulimii zależy od tego, w jakim stanie znajduje się osoba chora oraz czego potrzebuje. Zwykle stosuje się terapię indywidualną oraz psychoterapię. Bardzo dobrze sprawdza się terapia behawioralno-poznawcza (CBT), która ma na celu zidentyfikowanie negatywnych myśli i ocenę ich prawdziwości, a przez to zmianę sposobu myślenia będącego przyczyną zaburzonego postrzegania swojego ciała i samej bulimii. Terapeuta pomaga pacjentowi zidentyfikować te myśli, które są dla niego szkodliwe, a później ocenić, ile wspólnego mają one z rzeczywistością. Ważna jest również terapia rodzinna, a także współpraca z dietetykiem, co pomaga stopniowo powrócić do zdrowych nawyków żywieniowych. U części pacjentów stosuje się również farmakoterapię przy pomocy fluoksetyny wpływającej na częstość napadów objadania się.

Dla osób cierpiących na bulimię jedną z najważniejszych kwestii jest zrozumienie, że napady niepohamowanego apetytu zwykle spowodowane są głodzeniem organizmu. Jedzenie regularnych i odżywczych posiłków pozwala ciału na harmonijną pracę i uspokaja chęć objadania się. Ponadto warto walczyć z tego rodzaju atakami poprzez podejmowanie aktywności fizycznej czy zajęcie się czymś. Podczas napadu pomimo uczucia sytości warto pójść na spacer, na rower, spotkać się z przyjaciółmi, posprzątać dom, zająć się ogrodem czy czymkolwiek, co odwróci nasze myśli od jedzenia. Można także zjeść rozsądną porcję czegoś zdrowego – np. sałatki, owoców, kanapek czy lekkiej zupy, po czym postarać się przerwać jedzenie i odejść od stołu – uczucie sytości zwykle pojawia się po około dwudziestu minutach (u osoby chorej może to trwać dłużej), pragnienie jedzenia powinno się więc po jakimś czasie uspokoić.

zaburzenia-odzywiania-rady-dla-rodzica

Zaburzenia odżywiania – wskazówki dla rodzica

Dla rodziców informacja, że ich dziecko cierpi na zaburzenia odżywiania, bywa szokująca. Zwykle rodzina nie zdaje sobie sprawy z problemu do momentu, kiedy staje się on bardzo poważny. Nastolatkowie dotknięci anoreksją potrafią się znakomicie maskować– ukrywają spadek wagi pod luźniejszymi ubraniami, udają, że zjadają posiłki, pozostawiając po sobie brudne talerze, jednak w istocie mogą w ogóle nie przyjmować pełnowartościowych pokarmów. Podobnie jest z napadami bulimii – nastolatkowie jedzą wówczas w samotności, przyjmując znaczne ilości słodyczy i wysokokalorycznych produktów, dbając równocześnie o schowanie bądź potajemne wyrzucenie pozostałych opakowań. Także etapy „oczyszczania” ukrywane są przed rodziną – środki przeczyszczające kupowane są w tajemnicy, a wymioty wywoływane tak, by z łazienki nie dochodziły żadne odgłosy.

Rodzicom ciężko jest zauważyć zmiany zachodzące w wyglądzie dziecka.Wahania wagi mogą być przez długi czas niezauważone, gdy zaś zostają dostrzeżone, często zostają złożone na karb przemian związanych z dorastaniem. Często sami nastolatkowie uspokajają, że nie mają wpływu na spadek wagi bądź to po prostu intensywne życie szkolne spowodowało schudnięcie. Zwykle zapewniają o zdrowym odżywianiu się bądź aktywności fizycznej oraz sile i energii mających świadczyć o dobrym stanie zdrowia. Nie należy się obwiniać za stan dziecka i myśleć o jego zaburzeniach odżywiania jak o swojej porażce. Zamiast tego, należy wykazać się zrozumieniem i empatią w stosunku do dziecka oraz postarać się je zachęcić do wizyty u psychologa i podjęcia leczenia.

Istnieje kilka działań, które należy wdrożyć, bądź zmienić swoje dotychczasowe podejście i zachowania. Bardzo ważne jest uświadomienie sobie mechanizmów utrwalonych w rodzinie, odnoszących się do jedzenia, obrazu ciała oraz oczekiwań wobec siebie nawzajem.

  • Warto zastanowić się, jak w rodzinie podchodzi się do jedzenia. Czy jest ono traktowane jak kara bądź nagroda? Czy dziecko zmuszane jest lub było do jedzenia? Czy kiedy maluch nie chciał więcej jeść, stosowaliśmy zabiegi typu „za mamusię, za tatusia..”? Nie traktujmy odbierania kolacji jako kary czy też słodyczy jako nagrody. Cieszmy się jedzeniem, lecz traktujmy je naturalnie, jako fizyczną potrzebę i przyjemność, bez zbędnej filozofii.
  • Warto traktować wspólne posiłki jako pozytywny moment, kiedy rodzina jest razem(ale bez przesady w drugą stronę, postrzegając wspólny obiad jako celebrację, która musi się odbyć według określonych reguł!). Stół powinien kojarzyć się z rozmowami, ze wspólnotą rodzinną, z przyjemnością jedzenia i dzielenia się swoimi przeżyciami czy myślami. Stąd dobrze jest razem przygotowywać posiłki, wspólnie dbać o ładne nakrycie i unikać jedzenia niedbałego, w samotności, w przelocie, przed telewizorem czy na stojąco.
  • Od najmłodszych lat zadbajmy o jakość jedzenia.Domowe posiłki, warzywa i owoce oraz unikanie wysokoprzetworzonych produktów pozwalają na wykształcenie prawidłowych nawyków żywieniowych oraz utrzymanie przez członków rodziny właściwej masy ciała. Oczywiście od czasu do czasu można pozwolić sobie na „śmieciowe jedzenie”, by nie traktować go jako zakazanej przyjemności, trzeba jednak uświadamiać dzieci, że jedzenie typu fast food nie powinno stanowić podstawy diety.
  • Postarajmy się zaszczepić w dziecku miłość do aktywnego spędzania czasu.Rodzinne wędrówki po lesie, częste wspólne spacery, zabawy z piłką, wycieczki rowerowe, prace ogrodowe, zjeżdżanie na sankach, gonienie się po domu czy prace ogrodowe – wszystko to służy zdrowiu, wzmacnia więzy pomiędzy członkami rodziny i pozwala utrzymać prawidłową wagę ciała.
  • Dawajmy wyraz naszym uczuciom poprzez przytulanie, całusy, głaskanie po głowie czy policzkach. Nie unikajmy bliskości – zwykłe trzymanie dziecka za rękę podczas spaceru lub przytulenie podczas oglądania filmu ma dobroczynny wpływ na poczucie własnej wartości i postrzeganie siebie. Często dzieci wychowywane w chłodnej atmosferze i pozbawione rodzinnej bliskości mają w przyszłości problemy z samoakceptacją i zaufaniem oraz relacjami.
  • Podobnie jest z komplementami i docenianiem tego, co dziecko robi.Nawet, jeśli sukcesy odnoszone przez nie wydają się oczywiste i nieistotne, dla dziecka są bardzo ważne. Zwróćmy uwagę na to, jak poradziło sobie z ciężkim zadaniem, jaką odwagą wykazało się w trudnej sytuacji, bądź jak dojrzale zachowało się w nietypowych okolicznościach.
  • Rodzice są wzorcami dla dzieci– ich wybory żywieniowe, sposób spędzania wolnego czasu i komunikowania się oraz postrzeganie własnego ciała są przez dzieci obserwowane i powtarzane.Jeśli rodzice oczekują, że dzieci będą uczęszczać na zajęcia pływania, tenis i jazdę konną, zaś sami nie podejmują żadnej aktywności fizycznej, szybko spotkają się z oporem, gdyż będą niewiarygodni. Podobnie jest z jedzeniem – nie należy oczekiwać od dzieci, że ich relacje z jedzeniem będą zdrowe i właściwe, podczas gdy rodzice jedzą ponad normę bądź obsesyjnie pilnują diety.
  • Ważne jest także to, jak w domu postrzega się ciało.Dzieci często przejmują po rodzicach obawy i kompleksy. Przykładowo córki odchudzających się matek mogą same mieć problem z akceptacją tego, jak wyglądają. Starajmy się zawsze zwracać uwagę na zdrowie, nie na piękno, którego kanony przecież się zmieniają.
  • Niezwykle ważna jest także komunikacja pomiędzy członkami rodziny – szczerość, empatia, zrozumienie i brak ocenianiato cechy, którymi muszą wykazywać się rodzice. Jeśli dziecko zwraca się do rodzica z problemem, należy je wysłuchać i potraktować poważnie. Wskazujmy na zalety i przypominajmy, że najważniejsze jest zdrowie. Jeśli zaś dziecko rzeczywiście ma nadwagę i martwi się tym, potraktujmy je poważnie, wspierajmy w zmianie nawyków żywieniowych (zwykle tyczy się to całej rodziny) lub podejmowaniu aktywności fizycznej, bądź skorzystajmy z rad dietetyka.
  • Niezmiernie ważne jest także to, jak w rodzinie mówi się o innych osobach.Nie należy nigdy komentować czyjejś wagi, nawet w sposób żartobliwy. Bywa, że osoby dotknięte anoreksją zachorowały w wyniku komentarzy: „Ale ci się przytyło! Zaokrągliłaś się! A co to za brzuszek się pojawił?„. Bywa też, że zaburzenia odżywiania są efektem komentarzy bliskich osób w kierunku innych ludzi – ojca krytykującego wygląd matki, matki wypowiadającej się negatywnie na temat nadwagi sąsiadki, wulgarnych określeń osób otyłych itp. Takie komentarze na długo zapadają w pamięć i mogą wywołać u dzieci i nastolatków obawy, zaburzony obraz własnego ciała, a w efekcie problemy z odżywianiem.
  • W przypadku, gdy u dziecka lub nastolatka pojawiają się wahania wagi i inne symptomy mogące świadczyć o zaburzeniach odżywiania, należy szczerze powiedzieć o swoich obawach. Dziecko powinno wiedzieć, że rodzic się o nie martwi, że zależy mu na jego zdrowiu i dobrostanie – bez wyśmiewania, ośmieszania, bagatelizowania, nakazywania, zakazywania, ultimatum i gróźb wynikających z frustracji.
  • W przypadku zaburzeń odżywiania należy skorzystać z profesjonalnej pomocy psychologicznej.Anoreksja i bulimia są groźnymi chorobami, często prowadzącymi do wyniszczenia bądź nawet śmierci. Nie warto liczyć na samoozdrowienie – jest to zbyt ryzykowne, gdyż wiele chorych nie udaje się wyleczyć. W znacznej większości przypadków konieczna jest indywidualnie dobrana terapia.

Zaburzenia odżywiania u ucznia – na co powinien zwrócić uwagę nauczyciel?

Każdy uczeń, u którego widoczne są wahania wagi lub jej nagły znaczny spadek, powinien być obserwowany przez nauczyciela. Tyczy się to szczególnie nastolatków, ale pamiętać należy, że również kilkuletnie dzieci zwracają uwagę na swój wygląd i nierzadko są zagrożone niewłaściwym postrzeganiem własnego ciała bądź zaburzeniami odżywania. Często sygnały te są możliwe do zauważenia, trzeba tylko wiedzieć, na co zwracać uwagę. Warto obserwować uczniów, którzy nie jedzą w szkole drugiego śniadania ani nie korzystają ze szkolnych obiadów. Osoby, które się głodzą, często dużo piją – bardzo popularne w hamowaniu uczucia głodu są napoje typu light zawierające kofeinę, jak np. Cola Zero czy Pepsi Light. Dodają one energii i wywołują krótkotrwałe uczucie sytości.

Kolejnym sygnałem ostrzegawczym może być nieobserwowana wcześniej u danego ucznia aktywność – nie tylko podczas zajęć wychowania fizycznego, ale również w czasie przerw. Osoby, które każdą przerwę spędzają w ruchu, spacerując, podskakując, robiąc przysiady, mogą mieć na celu spalanie kalorii. Oczywiście ruch pomiędzy lekcjami jest jak najbardziej wskazany, jeśli jednak do tego uczeń widocznie schudł bądź nigdy nie widać, żeby jadł, może to wskazywać na zaburzenia odżywiania.

Następna wskazówka to częste wizyty w gabinecie pielęgniarki szkolnej lub higienistki, by się zważyć i zmierzyć. Zresztą to często w tym gabinecie podczas okresowych bilansów zdrowia pojawiają się wartości mogące świadczyć o zaburzeniach. Ponadto należy być wyczulonym na wszelkie rozmowy o dietach i odchudzaniuprowadzone przez młodzież oraz pytania dotyczące fizjologii czy spalania kalorii zadawane na przykład podczas lekcji biologii, chemii czy fizyki. Bardzo ważne jest również zwrócenie uwagi na to, czy uczeń nie znika w toalecie każdorazowo po jedzeniu.

Jeśli u danego ucznia pojawiają się powyższe niepokojące zachowania, wychowawca powinien poprosić o poradę pedagoga lub psychologa szkolnego. Warto przeprowadzić lekcję wychowawczą dotyczącą np. własnego wizerunku, postrzegania swojego ciała, zdrowego stylu życia bądź swoich wad i zalet i obserwować jego zachowanie bądź wypowiedzi. Indywidualnie wypełniane ankiety mogą być kolejnym środkiem sprawdzenia, czy u ucznia występuje ryzyko wystąpienia zaburzeń odżywiania.

Jeśli podejrzenia nauczyciela mają podstawy, konieczne jest przeprowadzenie rozmowy z rodzicami, Należy jednak pamiętać, że osobie z rodziny może być trudniej dostrzec zmiany zachodzące w nastolatku. Zazwyczaj rodzice widzą swoje dziecko każdego dnia, zmiany zatem nie są dla nich tak oczywiste, jak dla nauczyciela, pod którego opieką znajduje się więcej wychowanków i któremu łatwiej jest dostrzec np. znaczny spadek wagi. Stąd, jeśli uczeń rzeczywiście cierpi np. na anoreksję, wielu rodziców może zupełnie nie być tego świadomymi bądź wręcz negować istnienie problemu. Bywa także, że cała rodzina decyduje się przejść na zdrowy, aktywny styl życia i wszyscy pozbywają się nadprogramowych kilogramów, jednak rodzice często nie zauważają, że dla u dziecka dążenie do utraty wagi stało się zbyt ważne i doprowadziło do zaburzeń odżywiania.

Uczeń, u którego podejrzewa się zaburzenia odżywiania, powinien zostać zachęcony do skorzystania z profesjonalnej pomocy i skierowany do psychologa w celu zdiagnozowania oraz zastosowania odpowiedniej terapii, a także objęty w szkole opieką pedagoga i psychologa. Nie należy również zapominać o realizowaniu systematycznych zajęć profilaktycznych dla całej społeczności uczniowskiej dotyczących zdrowego stylu życia, właściwego odżywiania się a także poczucia własnej wartości i pozytywnego odbioru własnego ciała. Tutajmożna znaleźć świetne opracowanie dla nauczycieli wskazujące, jak radzić sobie z dzieckiem dotkniętym zaburzeniami odżywiania, jak pracować z klasą i w jaki sposób prowadzić zajęcia profilaktyczne.

Opracowano z pomocą: youngminds.org.uk: postrzegania własnego ciała, problemy z odżywianiem się, anoreksja, bulimia, neocentrum.pl, swps.pl, psychologiawpraktyce.pl, academia.edu.pl, bc.ore.edu.pl, zdrowie.wprost.pl, dobry-psycholog.com

Przydatne linki: