Na skróty:
- Rozpoznawanie przymiotnika
- Odmiana przymiotnika
- Jak określić przypadek przymiotnika?
- Rodzaj gramatyczny przymiotników
- Przymiotniki nieodmienne
- Stopniowanie przymiotników
- Przymiotniki, które się nie stopniują
- Błędy w stopniowaniu przymiotników
- Pisownia nie z przymiotnikiem
- Podsumowanie
Przymiotnik – najważniejsze informacje
Przymiotnik jest to część mowy, dzięki której wiemy, jaki ktoś lub jakie coś jest. Określa więc cechy i właściwości osób, rzeczy, zwierząt, pojęć i stanów. Odpowiada na pytania: jaki? który? czyj? Łączy się z rzeczownikiem, tworząc z nim związek zgody.
Przymiotnik to odmienna część mowy odpowiadająca na pytania jaki? (jaka? jakie?), który? (która? które?), czyj? (czyja? czyje?). Określa cechy i właściwości.
Uwaga! Niedokładne zrozumienie definicji przymiotnika może doprowadzić do pomylenia go z rzeczownikiem lub przysłówkiem. Rzeczownik nazywa cechy i właściwości, zaś przymiotnik je określa. Także przysłówek może być pomylony z przymiotnikiem, gdyż odpowiada na bardzo podobne pytanie: jak? Spójrz na poniższą tabelę ukazującą różnice pomiędzy rozpoznawaniem tych części mowy.
Jak zapamiętać, co określa przymiotnik? Słowo przymiot oznacza inaczej cechę lub właściwość i mówi, jakie coś lub jaki ktoś jest:
dom – wielki, okazały, staromodny, nowoczesny, przytulny, rodzinny
szef – sprawiedliwy, władczy, apodyktyczny, przyjacielski, wyrozumiały
miłość – wielka, namiętna, rodzicielska, doskonała, niewinna, platoniczna, braterska
Sprawdź, czy rozpoznajesz przymiotniki!
Dzięki poniższemu quizowi możesz przećwiczyć wskazywanie przymiotników. Pamiętaj, na jakie pytania odpowiada przymiotnik, i staraj się nie pomylić go z rzeczownikami i przysłówkami. Quiz otworzy się w nowym oknie.
Quiz sprawdzający rozpoznawanie przymiotników
Odmiana przymiotnika
Przymiotnik odmienia się przez przypadki, liczby oraz rodzaje. Odmianę przez przypadki nazywamy deklinacją.
Przymiotnik odmienia się przez przypadki, liczby i rodzaje. By zapamiętać pytania przypadków, skorzystać możesz z podpowiedzi i ułożyć sobie prostą historyjkę. Gdy deklinujemy wyraz, w zależności od przypadka zmienia się jego końcówka fleksyjna, zaś ta część, która pozostaje taka sama to temat fleksyjny. Zdarza się, że w obrębie tematu następuje wymiana głosek, np. ó:o, rz:r, ch:sz, t:ć itp. Takie zjawisko nazywamy obocznością.
By przećwiczyć zapamiętywanie pytań przypadków, skorzystaj z poniższego linka. Znajdziesz tam ćwiczenia na zasadzie fiszek. Hasło do wejścia brzmi: przypadki.
Pytania przypadków i rozpoznawanie nazw przypadków po pytaniach
Jak określić przypadek przymiotnika?
Pamiętaj, by zawsze patrzeć na kontekst zdania! Przymiotnik najczęściej łączy się z rzeczownikiem. W zdaniu oba będą miały taki sam przypadek. Pamiętaj – zawsze patrz na całe zdanie! Dwa pozornie takie same przymiotniki mogą mieć całkiem różne przypadki.
Na ulicy rósł wielki dąb.
rósł: kto? co? wielki dąb – mianownik
Ze swojego okna widziałam wielki dąb.
widziałam: kogo? co? wielki dąb – biernik
Dzisiaj cały dzień nie było w szkole mojego zdolnego kolegi.
nie było: kogo? czego? zdolnego kolegi – dopełniacz
Bardzo wyraźnie widzę na nagraniu mojego zdolnego kolegę.
widzę: kogo? co? zdolnego kolegę – biernik
Zawsze zwracaj uwagę na zdanie i to, w jakim kontekście występuje dany przymiotnik.
Rodzaj gramatyczny przymiotników
Przymiotniki występują w pięciu rodzajach. W liczbie pojedynczej mogą mieć rodzaj męski (TEN), żeński (TA) lub nijaki (TO). W liczbie mnogiej rozróżniamy rodzaj męskoosobowy (dotyczy mężczyzn), oraz niemęskoosobowy (pozostałe określenia).
- Liczba pojedyncza:
- rodzaj męski – TEN ciepły (koc)
- rodzaj żeński – TA ładna (kolia)
- rodzaj nijaki – TO wygodne (krzesło)
- Liczba mnoga
- rodzaj męskoosobowy – CI mili (kierowcy)
- rodzaj niemęskoosobowy – TE miłe (panie) małe (dzieci)
Sprawdź, czy potrafisz wskazać formę gramatyczną przymiotnika!
Kliknij na poniższy link, by sprawdzić, czy potrafisz wskazać przymiotnik (w każdym zdaniu znajduje się tylko jeden) oraz powiedzieć, w jakim przypadku, w jakiej liczbie i rodzaju występuje. Uwaga! Jeśli pierwsza fiszka pojawi się wraz z odpowiedzią, przed rozpoczęciem gry w opcjach po lewej stronie ustaw: „Odpowiedz przez: definicja”. Hasło brzmi: przypadki.
Fiszki sprawdzające umiejętność określania formy gramatycznej przymiotnika
Przymiotniki nieodmienne
Istnieją w naszym języku przymiotniki, które nie odmieniają się ani przez przypadki, ani przez liczby i rodzaje. Zwykle są to słowa zapożyczone z innych języków. Przykładami takich przymiotników są wyrazy: super (koleżanka), hiper (inflacja), mini (sukienka), midi (spódnica), maxi (suknia), khaki (kombinezon), moro (mundur), ecru (kolor), top (modelka), bikini (kostium), bordo (pomadka).
Stopniowanie przymiotnika
Przymiotniki, podobnie jak utworzone od nich przysłówki, ulegają stopniowaniu. Pozwala to ukazać natężenie danej cechy (coś może być białe, ale inne bielsze, zaś kolejne najbielsze). Wyróżniamy trzy stopnie – równy, wyższy i najwyższy. Ponadto istnieją trzy rodzaje stopniowania – proste (inaczej nazywane regularnym), nieregularne (w ten sposób stopniują się cztery przymiotniki: dobry, zły, duży, mały) oraz opisowe (gdy dodajemy słowo „bardziej” lub „mniej”).
Istnieje też coś takiego, jak „stopniowanie w dół”, wówczas obok równego pojawiają się stopnie niższy i najniższy. Taki rodzaj stopniowania zawsze jest opisowy:
- doskonały, mniej doskonały, najmniej doskonały – stopniowanie opisowe,
- odpowiedni, mniej odpowiedni, najmniej odpowiedni – stopniowanie opisowe,
- tradycyjny, mniej tradycyjny, najmniej tradycyjny – stopniowanie opisowe.
Przymiotniki, które się nie stopniują
Część przymiotników nie ulega stopniowaniu. Te przymiotniki, które pochodzą od rzeczowników i oznaczają stałą niezmienną cechę, występują tylko w stopniu równym, np.: drewniany (od rzeczownika drewno), szklany (od rzeczownika szkło), marmurowy (od rzeczownika marmur), plastikowy (od rzeczownika plastik), gumowy (od rzeczownika guma), stalowy (od rzeczownika stal) itp. Nie stopniują się również te przymiotniki, które oznaczają cechę niezmienną: wieczny, polski, włoski, rosyjskie, roczna, wczorajsza, bankowy, elektryczny itp.
Błędy w stopniowaniu przymiotników
Uwaga! Często słyszy się sformułowania typu bardziej miększy czy bardziej weselsze. Są one błędne! Ze słowem „bardziej” w stopniu wyższym łączy się przymiotnik w zwykłej formie, czyli poprawnie będzie: bardziej miękki (inaczej miększy) i bardziej wesoły (inaczej weselszy).
Sprawdź, czy potrafisz rozpoznać stopień przymiotnika!
Gra znajdująca się pod poniższym linkiem pozwoli ci sprawdzić, czy właściwie określasz rodzaj stopniowania oraz stopień. Powodzenia!
Tutaj sprawdzisz, czy potrafisz poprawnie wskazać stopień przymiotnika
Pod tym linkiem zobaczysz, czy masz opanowane rodzaje stopniowania
Pisownia nie z przymiotnikiem
„Nie” z przymiotnikami w stopniu równym zawsze piszemy razem (niezły, niechętny, niemądry), zaś w stopniu wyższym i najwyższym osobno (nie lepszy, nie najlepszy, nie chętniejszy, nie najchętniejszy, nie mądrzejszy, nie najmądrzejszy).
Wyjątkiem są takie przymiotniki, które nie są zaprzeczeniem, a oznaczają jakąś cechę. Rozpoznać je można po tym, że w stopniu najwyższym cząstka „naj” znajduje się na początku wyrazu (np. niegrzeczny, niegrzeczniejszy, najniegrzeczniejszy; niedołężny, niedołężniejszy, najniedołężniejszy).
Sprawdź się!
Pod poniższym linkiem znajdziesz quiz sprawdzający Twoją umiejętność poprawnego zapisywania partykuły „nie” z przymiotnikami.
Quiz sprawdzający znajomość pisowni „nie” z przymiotnikami
Podsumowanie
Sprawdź, czy znasz już nastepujące zagadnienia związane z przymiotnikiem:
- Jak rozpoznać przymiotnik?
- Jak odróżnić przymiotnik od przysłówka i rzeczownika nazywającego cechy?
- Co nazywa przymiotnik?
- Na jakie pytania odpowiada przymiotnik?
- Przez co odmienia się przymiotnik?
- Co to jest deklinacja?
- Jakie są przypadki i ich pytania?
- Co to jest temat i końcówka fleksyjna?
- Czym są oboczności?
- Jak określić przypadek przymiotnika w zdaniu?
- Jakie rodzaje wyróżniamy w liczbie pojedynczej przymiotnika?
- Jakie rodzaje może mieć przymiotnik w liczbie mnogiej?
- Jakie przymiotniki się nie odmieniają?
- Na czym polega stopniowanie przymiotnika?
- Jakie są stopnie przymiotników?
- Jakie mamy rodzaje stopniowania?
- Które cztery przymiotniki odmieniają się nieregularnie?
- Które przymiotniki się nie stopniują?
- Jak piszemy partykułę „nie” z przymiotnikami w poszczególnych stopniach?
Jeśli czujesz się pewnie i znakomicie orientujesz w zagadnieniach związanych z przymiotnikiem, podejdź do testu podsumowującego. Nie będzie łatwy! Powodzenia!
Test podsumowujący wiedzę z zakresu przymiotnika
Przymiotnik – materiały do wydruku
Naucz się pozostałych części mowy:
Język polski 