By przeczytać streszczenie szczegółowe „Kamieni na szaniec”, kliknij poniżej:
Kamienie na szaniec – opracowanie
- Autor: Aleksander Kamiński.
- Rok wydania: 1943-1944 (pierwsze wydanie miało miejsce jeszcze za życia Zośki, który zginął niedługo później, w sierpniu 1943 r.).
- Epoka: wojna i okupacja
- Rodzaj tekstu: literatura dokumentalna
- Rodzaj literacki: epika (obszerne, wielowątkowe dzieło z wieloma bohaterami)
- Gatunek literacki: powieść dokumentalna (odmiana powieści z cechami reportażu, rezygnująca z fikcji literackiej – autor pisze o prawdziwych postaciach współczesnych lub historycznych)
Kamienie na szaniec – bohaterowie
- Zośka – Tadeusz Zawadzki
- Rudy – Jan Bytnar
- Alek – Maciej Aleksy Dawidowski
Kamienie na szaniec – streszczenie w pigułce
Rudy, Alek i Zośka należeli do harcerskiej grupy Buków.Byli bardzo wartościowymi młodymi ludźmi, chcącymi kształtować swój charakter. W lecie 1939 roku spędzili dziesięć dni w Beskidach. We wrześniu wybuchła wojna. Ojciec z Alka był jednym z pierwszych aresztowanych, rozstrzelano go w czerwcu 1940 roku. Chłopcy byli zbyt młodzi, by walczyć zbrojnie – chodzili jeszcze do gimnazjum, więc włączyli się w działania Małego Sabotażu:
- wybijanie szyb fotografów i fryzjerów współpracujących z okupantami,
- gazowanie kin, w których emitowano niemieckie filmy propagandowe,
- gazowanie sklepów obsługujących jedynie Niemców,
- malowanie na ścianach kotwicy – znaku Polski Walczącej,
- stemplowanie symbolem kotwicy gazet,
- malowanie na ścianach litery V – symbolu zwycięstwa,
- malowanie na ścianach żółwia – symbolu powolnego wykonywania pracy dla okupanta,
- zamieszczanie na ścianach haseł ośmieszających okupantów i nawołujących do walki,
- rozklejanie plakatów propagandowych,
- zamalowywanie hitlerowskich tablic,
- zrywanie niemieckich flag i wieszanie polskich,
- organizowanie akcji przeciwko Paprockiemu – restauratorowi obsługującemu Niemców.
W międzyczasie chłopcy kształcili się i pracowali, chcąc pomóc swoim rodzinom w utrzymaniu. Pod koniec 1942 roku nabrali wprawy i zaczęli brać udział w akcjach dywersyjnych. Wysadzali tory i mosty, przerywając łańcuchy zaopatrzeniowe, i organizowali akcje odwetowe przeciw Niemcom. Rudy i Alek nieraz byli blisko zatrzymania, ale zawsze udawało im się zbiec.
Kiedy aresztowano ich przyjaciela, znaleziono przy nim karteczkę z adresem Rudego. Chłopak został zatrzymany i okrutnie bity. Gestapowcy chcieli z niego wyciągnąć imiona innych osób zamieszanych w konspirację, jednak Rudy milczał. Hitlerowcy przewozili go pomiędzy Aleją Szucha, Pawiakiem i szpitalem, co było dla przyjaciół okazją do odbicia Rudego. Chociaż było im to odradzane jako zbyt trudne do wykonania, 23 marca 1943 roku zorganizowali akcję pod warszawskim Arsenałem, w której udało im się przechwycić Rudego. Niestety chłopiec był w tak złym stanie, że zmarł tego samego dnia. Zginął także Alek, który został postrzelony w brzuch.
Zośka ciężko zniósł utratę przyjaciół i, by dojść do siebie, wyjechał na wieś. Pisał także pamiętnik, który pomógł mu uporać się z żałobą. Zatytułował go „Kamienie rzucane na szaniec”. W maju wrócił do Warszawy i brał udział w kolejnych akcjach. Po akcji odbicia więźniów pod Celestynowem został dowódcą. Zginął jako jedyny z uczestników akcji zlikwidowania posterunków niemieckich przy granicy Generalnej Guberni.
By sprawdzić swoją znajomość „Kamieni na szaniec”, kliknij poniżej:
Kamienie na szaniec – plan wydarzeń
- Charaktery i samodoskonalenie się Alka, Rudego i Zośki.
- Wakacyjny wyjazd w Beskidy.
- Wybuch II wojny światowej.
- Wyjście na wschód Zeusa z grupami harcerskimi.
- Zorganizowanie pomocy rannym ze zbombardowanego pociągu.
- Aresztowanie ojca Alka.
- Działalność propagandowa w ramach PLAN-u.
- Działalność w ramach Małego Sabotażu.
- Usunięcie niemieckiej tablicy z pomnika Kopernika przez Alka.
- Przejście chłopców do dywersji.
- Wysadzenie pociągu z zaopatrzeniem.
- Działalność chłopców w ramach dywersji.
- Aresztowanie Rudego i jego ojca.
- Bezlitosne tortury i przesłuchania.
- Plan odbicia Rudego.
- Odwołanie akcji.
- Akcja pod Arsenałem.
- Postrzelenie Alka.
- Śmierć Rudego i Alka.
- Wyjazd Zośki na wieś i pisanie pamiętnika.
- Powrót Zośki do Warszawy i akcja pod Celestynowem.
- Kolejne akcje dywersyjne.
- Aresztowanie Zośki i późniejsze zwolnienie.
- Śmierć Zośki podczas likwidacji posterunków niemieckich przy granicy Generalnej Guberni.
Kamienie na szaniec – co pamiętać?
- Pokolenie Kolumbów – ludzie urodzeni około 1920 roku w wolnej Polsce, wychowywani w atmosferze poszanowania dla życia ludzkiego. Gdy wchodzili w dorosłość, wybuchła II wojna światowa. Musieli podjąć walkę o swój kraj i chwycić za broń, a zabijanie dla wielu z nich było traumatycznym doświadczeniem. Wojna odebrała im młodość, a często i życie, zmusiła do weryfikacji planów i przewartościowania. Nazwa pochodzi od książki Romana Bratnego „Kolumbowie rocznik 20”.
- Przyjaźń – Rudy, Zośka i Alek są prawdziwymi przyjaciółmi, szanującymi się wzajemnie i wspierającymi się. Gdy Rudy zostaje zatrzymany przez gestapo i wiadomo, że jest torturowany, Zośka i Alek robią wszystko, by go odbić. Akcje takie nie były przeprowadzane nawet dla ważnych w strukturach Polski Podziemnej osób, jednak ich determinacja prowadzi do uwolnienia Rudego.
- Praca nad sobą – chłopcy, zarówno w harcerstwie, w szkole jak i w domu dążyli do tego, by być jak najlepszymi. Starali się rozwijać, doskonalić, szkolić. Rezygnowali z przyjemności, by ćwiczyć siłę charakteru.
- Okoliczności śmierci bohaterów – Rudy po odbiciu go z rąk gestapo umiera – jest zbyt skatowany, ma obrażenia wewnętrzne. Tego samego dnia umiera Alek, który w akcji pod Arsenałem został postrzelony. Zośka żyje najdłużej – ginie w akcji likwidowania posterunków niemieckich – jest jedyną jej ofiarą.
- Akcja pod Arsenałem – odbicie Rudego przewożonego z siedziby gestapo przy alei Szucha na Pawiak. W jej wyniku odbito z rąk niemieckich Rudego i 20 innych więźniów. Pomimo tego, że chłopak zmarł w wyniku obrażeń, a także odszedł postrzelony Alek, akcja ta podniosła morale młodych ludzi i pokazała, że w imię przyjaźni są skłonni dokonać rzeczy niemal niemożliwej.
- Dywersja, sabotaż, sposoby walki z okupantem – chłopcy najpierw w ramach Małego Sabotażu rysowali na murach znaki typu żółw, kotwice Polski walczącej, dopisywali slogany do plakatów propagandowych, wybijali szyby kolaborantom. Później rozpoczęli akcje dywersyjne – wysadzanie pociągów i torów, walka zbrojna.
- Cechy reportażu utworu – autor pisze o prawdziwych wydarzeniach, podaje fakty, daty i personalia osób biorących udział w akcji – dba o szczegółowe udokumentowanie swojej historii. Autor znał również osoby, o których pisał, zaś w wydarzeniach albo uczestniczył, ale wiedział o nich z relacji wiarygodnych świadków.