Związki składniowe

Związki składniowe – rządu, zgody, przynależności

Związki składniowe są to połączenia wyrazów w zdaniu. Kiedy rysujemy wykres zdania pojedynczego, każde połączenie wyrazów oznacza związek składniowy. Wyrazy w takich związkach pozostają względem siebie w pewnych zależnościach – jeden z wyrazów jest ważniejszy i na wykresie znajduje się wyżej (nazywamy go członem nadrzędnym), drugi wyraz zaś go określa i na wykresie znajduje się niżej (jest to człon podrzędny).

Związek zgody	Związek rządu	Związek przynależności
Wyraz określający dostosowuje swoją formę do wyrazu określanego.	Wyraz określany narzuca określającemu swój przypadek	Wyraz nadrzędny określa wystąpienie podrzędnego w określonej formie
Pytania: jaki? który? czyj? ile? czego? z czego? (są to pytania przydawki)	Pytania: kogo? czego? komu? czemu? kogo? co? z kim? z czym? o kim? o czym? (są to pytania dopełnienia)	Pytania: jak? gdzie? kiedy? skąd? dokąd? po co? w jakim celu? jak? w jaki sposób? jak bardzo? itp. (są to pytania okoliczników)
Np. Przydawka + podmiot twój zeszyt dopełnienie  + przydawka butami sportowym	Np. Orzeczenie + dopełnienie zachwyciłam się widokiem podmiot + przydawka wyrażona rzeczownikiem Brat Kasi	Np. Orzeczenie + okolicznik Zastanawiał się wczoraj okolicznik + przysłówek Bardzo mocno

Jak określić związki składniowe?

Najprostszą metodą, by właściwie określić związki składniowe, jest znajomość części zdania. Podmiot i orzeczenie tworzą związek główny, który jest zawsze związkiem zgody. Trzeba też zapamiętać, jakie związki składniowe najczęściej tworzą pozostałe części zdania:

• przydawka tworzy związki zgody,
• dopełnienie tworzy związki rządu,
• okolicznik tworzy związki przynależności.

Pamiętaj, że podmiot i orzeczenie zawsze tworzą związek główny i zgody. Na przykład w zdaniu: Moja przyjaciółka kupiła mi dziś wspaniały prezent. występują związki składniowe:

• przyjaciółka kupiła – związek główny, zgody
• przyjaciółka (czyja?) moja – związek poboczny, zgody
• kupiła (kiedy?) dziś – związek poboczny, przynależności
• kupiła (komu?) mi – związek poboczny, rządu
• kupiła (co?) prezent – związek poboczny, rządu
• prezent (jaki?) wspaniały – związek poboczny, zgody

Pamiętaj!

W zdaniu najważniejszym związkiem składniowym są podmiot i orzeczenie.
Tworzą razem związek główny zdania, zawsze to też jest związek zgody.