Latarnik

Kliknij poniżej, by przeczytać streszczenie szczegółowe:

Latarnik – opracowanie

Autor: Henryk Sienkiewicz
Rok powstania: ok. 1881
Epoka: pozytywizm

Geneza

Nowelę “Latarnik” Sienkiewicz napisał po swojej podróży do Ameryki. Zainspirował się tragiczną historią opisaną przez Juliana Horaina o Polaku nazwiskiem Sielawa, który pracował jako latarnik w Aspinwall. Kiedy otrzymał książkę “Murdelio” Zygmunta Kaczkowskiego, wzruszony tak się zaczytał, że zapomniał włączyć światło, przez co stracił pracę i zmuszony został do dalszej tułaczki. Sienkiewicz postanowił podkreślić, z czym zmagali się polscy emigranci, zmieniając tę powieść na epopeję “Pan Tadeusz” Adama Mickiewicza. Dzięki temu w uniwersalny i symboliczny sposób ukazał losy Polaków tęskniących za ojczyzną.

Rodzaj i gatunek literacki

Ze względu na rodzaj literacki “Latarnik” należy do epiki.

Mamy tutaj narrację i jest ona trzecioosobowa, czyli prowadzona w trzeciej osobie czasownika.
Narrator w utworze jest wszechwiedzący, co oznacza, że zna wszystkie wydarzenia, oraz myśli i uczucia bohaterów.
Mamy też wątek składający się na fabułę, czyli całość wydarzeń.
Pojawiają się bohaterowie.
Utwór, jak większość dzieł epickich, pisany jest prozą.

Gatunkiem literackim utworu jest nowela, czyli czyli zwięzły utwór epicki mający zazwyczaj jeden wątek, co oznacza, że dotyczy tylko jednego tematu. Nowela jest bardzo krótka i występuje w niej niewielu bohaterów. Jej fabuła jest wyrazista, a akcja mało rozbudowana.

Kompozycja noweli

Na początku pojawia się ekspozycja, czyli przedstawienie sytuacji i bohaterów. Jest ona rozbudowana i prezentuje wymagania pracy na latarni w Aspinwall, głównego bohatera – Skawińskiego oraz jego burzliwe losy.
Dalej mamy zawiązanie akcji. Skawiński osiada na wyspie i wypełnia obowiązki latarnika, ale też stopniowo izoluje się od świata tak bardzo, że jego życie zaczyna przypominać letarg.
Dalej następuje punkt kulminacyjny – moment najwyższego napięcia. Bohater nieoczekiwanie otrzymuje przesyłkę, a w niej “Pana Tadeusza”. Lektura wywołuje w Skawińskim głębokie wzruszenie i wybuch uśpionej miłości do ojczyzny.
Na końcu zaś mamy rozwiązanie akcji, czyli rozstrzygnięcie fabuły. Bohater z powodu niedopełnienia obowiązków traci posadę i musi powrócić do tułaczego życia.

Latarnik – streszczenie szczegółowe

Akcja toczy się w II połowie XIX wieku, zaś w retrospekcji przywołane są wydarzenia od roku 1830, czyli od powstania listopadowego. Miejscem akcji jest Aspinwall w Panamie, gdzie na niewielkiej skalistej wysepce znajduje się latarnia morska. Konsul Stanów Zjednoczonych, pan Izaak Falconbridge, pilnie poszukiwał na posadę latarnika osoby odpowiedzialnej, sumiennej i niebojącej się samotnego życia. Poprzedni latarnik przepadł bez wieści, prawdopodobnie zmyty ze skały przez silne fale, zaś chętnych do życia na malutkiej wyspie nie było wielu. Praca nie była łatwa – wymagała przede wszystkim odporności na samotność.

Jeszcze tego samego do pracy zgłosił się Skawiński – około siedemdziesięcioletni, ale nadal silny i sprawny Polak z bogatą przeszłością. Był uczestnikiem powstania listopadowego, bił się w Hiszpanii, na Węgrzech, w Algierii i Stanach. Zapewnił Falconbridge’a, że będzie dobrym latarnikiem i otrzymał tę posadę.

Tego samego wieczora po zapaleniu latarni Skawiński, ciesząc się, że wreszcie znalazł swoje miejsce, spoglądał na morze i rozmyślał o dawnym życiu. Gdziekolwiek dotarł i cokolwiek robił, okoliczności sprawiały, że musiał iść dalej, przez co nigdzie nie zagrzał miejsca na dłużej. Wiele razy dzięki swojej pracowitości i uczciwości coś zarobił, jednak niedługo tracił wszystko.

W Australii poszukiwał złota, w Afryce kopał diamenty.
W Indiach był strzelcem rządowym.
W Kalifornii był farmerem, który zbankrutował przez suszę.
W Brazylii próbował handlu z dzikimi plemionami, ale jego tratwa rozbiła się na Amazonce i ledwo uszedł z życiem.
W Helenie w Arkansas pracował jako kowal, lecz miasto spłonęło wraz z jego zakładem.
W Górach Skalistych dostał się do niewoli u Indian, z której wybawili go kanadyjscy strzelcy.
Był majtkiem i operował harpunem, polując na wieloryby, lecz oba statki, na których pracował, rozbiły się.
Miał też fabrykę cygar w kubańskiej Hawanie, lecz został okradziony przez wspólnika, gdy chorował.

Zaczęły płynąć tygodnie, podczas których Skawiński zżył się z latarnią, urwiskiem, piaskiem i mewami, a wysepkę opuszczał tylko na chwilę w każdą niedzielę, by uczestniczyć we mszy. Codziennie rozmawiał też przez parę chwil z Johnsem, strażnikiem przywożącym mu wodę i jedzenie oraz gazety, w których pilnie poszukiwał wieści z Europy. Z czasem jednak Skawiński przestał wyjeżdżać do miasta, nie schodził już na pogawędki z Johnsem i w ogóle przestał być widywany – ludzie mówili, że najwyraźniej zdziczał z samotności. Nadal jednak sumiennie wykonywał pracę.

Pewnego dnia Johns, oprócz zapasów, przywiózł Skawińskiemu paczkę z książkami. Było to podziękowanie za wsparcie finansowe, gdyż jakiś czas wcześniej Skawiński przeczytał w gazecie o zawiązaniu się w Nowym Jorku polskiego Towarzystwa i przesłał mu połowę swojej pensji. Jedną z książek był „Pan Tadeusz”. Wzruszony Skawiński zdał sobie sprawę, od jak dawna nie słyszał mowy ojczystej i nie widział polskiej książki. Zaczął czytać – była to inwokacja. Słowa mówiące o powrocie do ojczyzny wywołały w starcu wielkie wzruszenie. Zaczął płakać i zasnął podczas lektury na plaży.

Skawiński nie zapalił tej nocy latarni. Rano obudził go strażnik Johnes. Okazało się, że tej nocy wskutek braku światła latarni rozbiła się łódź. Przez to Skawiński stracił pracę i zmuszony był wyruszyć w dalszą podróż. Kilka dni później widziano go na pokładzie statku płynącego do Nowego Jorku. Znów musiał się tułać na świecie, tym razem jednak miał ze sobą drogą sercu książkę, którą przyciskał do piersi w obawie, by mu nie zginęła.

Charakterystyka Skawińskiego

Skawiński jest Polakiem, który od lat tuła się po świecie. Ma około siedemdziesięciu lat, ale jest czerstwy, wyprostowany i nosi się po żołniersku. Jego włosy są białe, twarz opalona, a oczy niebieskie. W przeszłości zasłużył się, walcząc w powstaniu listopadowym, a także bił się w Hiszpanii, na Węgrzech oraz był żołnierzem Legii Honorowej. Brał również udział w wojnie secesyjnej. W swoim życiu zajmował się wieloma profesjami na różnych kontynentach – poszukiwał złota i diamentów, był strzelcem rządowym, handlował z plemionami amazońskimi, pracował jako kowal, majtek, wielorybnik i prowadził fabrykę cygar, jednak każde z tych przedsięwzięć kończyło się klęską. Pomimo tego nie tracił nadziei i za każdym razem zaczynał od nowa. Z racji wieku i burzliwego życia praca na wyspie była dla Skawińskiego wielką szansą, aby wreszcie zaznać spokoju i stabilizacji. Jako latarnik wykazywał się uczciwością i pracowitością, a samotność mu nie doskwierała. Był też bardzo wrażliwy na piękno otaczającej go przyrody. W momencie otrzymania polskich książek wybuchła w nim uśpiona miłość do ojczyzny, co spowodowało, że nie zaświecił latarni i przez to stracił swoją posadę. Jednak tak jak wcześniej i tym razem się nie załamał. Podjął walkę i powrócił do szukania swojego miejsca na świecie. Świadczy to o jego niezłomności i silnym charakterze.

Motywy literackie

W noweli “Latarnik” pojawia się wiele ważnych motywów literackich. Jednym z nich jest emigracja, która po upadku powstania listopadowego stała się rzeczywistością wielu Polaków tułających się od tej pory po świecie. Ważnym wątkiem jest patriotyzm i tęsknota za ojczyzną w postaci drzemiącej w Skawińskim miłości do Polski wybuchającej pod wpływem lektury “Pana Tadeusza”. Istotne jest także ukazanie starości głównego bohatera, jego samotności i postępującej izolacji od społeczeństwa. Warto również zwrócić uwagę na rolę literatury w życiu człowieka, a także prezentowane przez głównego bohatera optymizm, ufność i niepoddawanie się napotkanym przeciwnościom.