Zemsta – streszczenie

Bohaterowie:
Cześnik Maciej Raptusiewicz – właściciel połowy zamku
Klara – bratanica Cześnika zakochana w Wacławie
Hanna Podstolina Czepiersińska – opiekunka Klary
Rejent Milczek – właściciel drugiej połowy zamku
Wacław Milczek – syn Rejenta zakochany w Klarze
Papkin – udawany szlachcic na usługach i utrzymaniu Cześnika
Dyndalski, Śmigalski i Perełka – pracownicy Cześnika

Zemsta – streszczenie szczegółowe

Akt I
Scena 1:
Akcja komedii toczy się w zamku, którego współwłaścicielami są Cześnik i Rejent – zacięci wrogowie. Cześnik Maciej Raptusiewicz, postawny i nieco tęgi mężczyzna w podeszłym wieku i o cholerycznym usposobieniu, w obecności swojego sługi Dyndalskiego zastanawia się nad ożenkiem. Chciałby pojąć za żonę Klarę, lecz myśli, że zbyt młoda dziewczyna jest zbyt młoda i płocha, mogłaby go zdradzić. Dobrym pomysłem wydają się mu zaloty do Podstoliny, która jest doświadczona i bogata, bo po mężu odziedziczyła spory majątek. Dyndalski sugeruje, że Cześnik nie jest już taki młody – doskwiera mu wiele dolegliwości takich jak podagra, reumatyzm i skurcze żołądka.

Scena 2:
Do sali wkracza Papkin, ubrany przesadnie modnie. Wyolbrzymia swoje przygody i przesadza, np. mówi, że w drodze na zamek walczył Artemidą (swoim mieczem), zmieniał wiele powozów i zamęczył liczne konie, ale Cześnik i tak wie, że Papkin z nikim nie walczył i przyszedł piechotą. Jako że Papkin jest na utrzymaniu Cześnika, ten postanawia wykorzystać go do swoich celów, za co obiecuje jednak wynagrodzenie. Opowiada, że ojciec Klary kupił część zamku, ale niestety podły Rejent zajmuje drugą jego część. Cześnik zmęczony jest ciągłymi awanturami i chce raz na zawsze zniszczyć sąsiada. Papkin ma być posłem, lecz chce się wymigać z trudnego zadania. Cześnik na to nie pozwala, a nawet dodaje mu jeszcze jedno zadanie. Jako że w stosunku do kobiet Cześnik jest bardzo nieśmiały, chce, by Papkin był jego swatem z Podstoliną.

Scena 3:
Papkin jest zadowolony, gdyż zeswata Cześnika z Podstoliną, a sam ożeni się z Klarą, w której od dawna się podkochuje. Zaczyna śpiewać.

Scena 4:
Do pokoju wchodzi Podstolina i komentuje śpiew Papkina, porównując go do wrzasku kotów. Papkin przedstawia jej propozycję małżeństwa z Cześnikiem. Kobieta każe posłańcowi przekazać odpowiedź twierdzącą, co bardzo dziwi Papkina.

Scena 5:
Cześnik jest wściekły, gdyż zobaczył, że robotnicy wynajęci przez Rejenta naprawiają mur graniczny. Sąsiad nie zapytał o zgodę, co jeszcze bardziej wzburza Raptusiewicza. Mężczyzna posyła Papkina, by zrobił z nimi porządek.

Scena 6:
Wacław i Klara rozmawiają ukryci w ogrodzie. Bratanica Cześnika i syn Rejenta nie mają odwagi przyznać się do swojej miłości, boją się konsekwencji. Wacław sugeruje, że powinni razem uciec i wziąć ślub, gdyż nie ma chyba innego rozwiązania. Ta propozycja nie podoba się Klarze – ucieczka oznacza hańbę dla kobiety, nawet jeśli kończy się małżeństwem.

Scena 7:
Papkin ma iść pod mur powstrzymać robotników, lecz się boi. Nie chce tego po sobie pokazać, więc manipuluje Śmigalskim, by to on zażądał od robotników zakończenia pracy. Cześnik woła z okna, że mur ma pozostać taki, jak go kupiono, czyli zniszczony. Rejent każe robotnikom ignorować Raptusiewicza. Wybucha awantura, podczas której Cześnik krzyczy: “Hej! Serwacy! daj gwintówkę, niechaj strącę tę makówkę!”. Gdy wszyscy się rozchodzą, wkracza ukryty dotąd Papkin, i udaje chęć do bitki.

Scena 8:
Na scenie pojawia się Wacław. Zaczyna manipulować Papkinem i podaje się za komisarza Rejenta. Oznajmia, że chce być jeńcem Cześnika.

Akt II

Scena 1:
Cześnik widział tchórzostwo Papkina, ale ten idzie w zaparte, że walczył jak lew, i prezentuje jeńca Wacława. Ten stara się załagodzić sąsiedzki konflikt, lecz w odpowiedzi słyszy: “Ja z nim w zgodzie? — Mocium panie, Wprzódy słońce w miejscu stanie! Wprzódy w morzu wyschnie woda, Nim tu u nas będzie zgoda!”. Cześnik każe Wacławowi wracać do Rejenta.

Scena 2:
Wacław chce zostać w niewoli u Cześnika, choć Papkin nalega, by zapłacił za swoją wolność i odszedł. Wreszcie Wacław wyjawia, że jest synem Rejenta, a także to, że kocha Klarę. Obiecuje Papkinowi sakiewkę złota za pomoc w pozostaniu w tej części zamku.

Scena 3, 4:
Dochodzi do spotkania Wacława i Klary. Dziewczyna chce, by Wacław sprawił, że Podstolina go polubi. Jej opiekunka, jako żona Cześnika będzie mogła wpłynąć na męża i pozwolić na małżeństwo młodych. Sugeruje mu, że Podstolina jest próżna i lubi komplementy. Wacław rozmyśla nad naturą kobiet.

Scena 5:
Podstolina w Wacławie rozpoznaje mężczyznę, którego poznała w Petersburgu. Podawał się za księcia Radosława i rozkochał ją w sobie, a później zniknął bez słowa. Wacław wyjawia, że to były błędy jego młodości. Podstolina denerwuje się, że Cześnik zobaczy w jej pokojach syna Milczka i równocześnie swojego rywala. Wacław tłumaczy, że jest niemal żonaty, a wówczas wchodzi Klara, wywołując pomieszanie u dwojga dawnych kochanków. Podstolina udaje, że chce pomóc młodym i zmusza Wacława do wyjścia razem z nią, jednak tak naprawdę nadal jest nim zainteresowana.

Scena 8:
Papkin wyznaje Klarze swoje uczucia, używając przesadnie kwiecistych i podniosłych słów. Dziewczyna naigrywa się z niego, przybierając podobnie patetyczny ton. Mówi, że nie wierzy w stałość mężczyzn, a jeśli Papkin chce jej udowodnić swoją miłość, musi wypełnić trzy warunki: milczeć przez sześć miesięcy, przeżyć rok i sześć dni o chlebie i wodzie, oraz podarować jej krokodyla.

Scena 9:
Papkin jest załamany żądaniami Klary. “Dawniej młoda panieneczka mile rzekła kochankowi: Daj mi, luby, kanareczka. A dziś każda swemu powie: jeśli nie chcesz mojej zguby, krrokodyla daj mi, luby!”.

Scena 10:
Cześnik jest zadowolony, że Podstolina przyjęła jego zaręczyny. Udało mu się nawet skraść jej pocałunek. Mężczyzna posyła Papkina do Rejenta, by w jego imieniu wyzwał go na pojedynek. Sądzi, że jeśli utnie mu ucho w walce na szable, upokorzony Rejent wyniesie się z zamku.

Akt III

Scena 1:
Rejent przesłuchuje mularzy, którzy reperowali mur. Chociaż mężczyźni nie uważają, że zostali pobici przez ludzi Cześnika, Rejent tak lawiruje i tak podstępnie zadaje pytania, że robotnicy przyznają, że ucierpieli. Na drobne zadrapanie Rejent też ma plan: “Mała, wielka, jednym słowem, rana wszelka. (…) Więc zapewnić możem święcie, że jesteście skaleczeni, przez to chleba pozbawieni”. W pozwie pisze, że robotnicy nie mogą teraz wykonywać swojej pracy i zarabiać, a są żywicielami rodzin (chociaż mężczyźni protestują, że nie mają rodzin na utrzymaniu, Rejent twierdzi, że mogą mieć w przyszłości). Na koniec wyprasza ich za drzwi, odmawiając wypłaty: “Idźże z Bogiem, bo się poznasz z moim progiem. (…) Idź, serdeńko, bo cię trzepnę”. Mężczyzna ma plan: “Czapkę przedam, pas zastawię, a Cześnika stąd wykurzę; będzie potem o tej sprawie na wołowej pisał skórze. Lecz tajemne moje wieści, jeśli wszystkie z prawdą zgodne, tym, czym teraz serce pieści, najboleśniej go ubodnę”.

Scena 2:
Do ojca przychodzi Wacław. Okazuje się, że planem Milczka było odebranie Podstoliny Cześnikowi. Gdy młodzieniec wyjawia swoje uczucia wobec Klary i prosi o pozwolenie na ślub, okazuje się, że Rejent dawno wie o uczuciu młodych, ale potajemnie zawarł z Podstoliną kontrakt przedślubny w imieniu syna. Wacław ma poślubić Podstolinę. Wg kontraktu zerwanie umowy skutkuje grzywną sty tysięcy. Wacław stara się protestować, ale ojciec nie zważa na jego argumenty i potrzeby, mówiąc co chwilę: “Niech się dzieje wola nieba, z nią się zawsze zgadzać trzeba” (pomimo, że niebo nie miało z tym nic wspólnego). W imię zemsty na Cześniku Rejent jest skłonny poświęcić szczęście syna.

Scena 3:
Rejent liczy po cichu na to, że wieść o zdradzie Podstoliny i jej małżeństwie z Wacławem wywoła u niego atak apopleksji.

Scena 4:
Do Rejenta przychodzi Papkin i daje się zwieść uniżonej postawie Milczka. Zaczyna zachowywać się zuchwale, narzeka na wino, lecz później dolewa sobie jeszcze. Jego postawa zaczyna denerwować Milczka, który grozi, że jego czterej słudzy wyrzucą go przez okno. To powoduje strach Papkina, który przedstawia wiadomość od Cześnika – żądanie pojedynku.

Scena 5:
Do Rejenta przychodzi Podstolina z podpisanym kontraktem, zadowolona, że uniknęła poślubienia Cześnika. Świadkiem ich rozmowy jest Papkin, zszokowany swoim odkryciem. Podstolina, gdy go widzi, na niego zrzuca winę swojej wcześniejszej zgody na zaręczyny z Raptusiewiczem.

Scena 6:
Papkin próbuje przekonać Podstolinę, by nie popełniała zdrady, gdyż wściekły Cześnik jest nieobliczalny. Ona odmawia powrotu. Rejent wręcza mężczyźnie list do swojego oponenta i każe służącym zrzucić Papkina ze schodów, mówiąc grzecznie, by wskazali panu drogę.

Akt IV

Scena 1:
Cześnik przygotowuje się do wesela – każe służbie zapraszać gości i szykować ucztę. Mężczyzna zastanawia się także nad długą nieobecnością Papkina. Rwie się do pojedynku i jest pewien, że wygra z Milczkiem, gdyż ma doświadczenie w wielu bitwach (nazywa swój miecz „Panią Barską”.

Scena 2:
Wraca Papkin i oddaje Cześnikowi list Rejenta. Na wieść, że Papkin pił tam wino, Cześnik rzuca mimochodem, że pewnie było zatrute, co wywołuje przerażenie Papkina. Z listu Cześnik odczytuje, że Podstolina ma zamiar wyjść za mąż za Wacława, co powoduje wściekłość Raptusiewicza.

Scena 3 i 4:
Papkin martwi się o swoje życie, a Dyndalski sugeruje, że powinien posłać po księdza. Papkin decyduje się spisać testament.

Scena 5:
Cześnik znalazł sposób, aby zemścić się na Rejencie. Chce napisać list jako Klara, żeby zwabić Wacława i doprowadzić do ślubu młodych. W ten sposób utrze nosa Rejentowi i zapobiegnie ślubowi młodego Milczka z Podstoliną. Każde Dyndalskiemu pisać, ale kiedy dyktuje, ciągle wtrąca swoje “Mocium panie”, co Dyndalski skrupulatnie notuje. Ma to bardzo komiczny efekt.

Scena 6:
Papkin odczytuje Klarze swój testament.

Scena 7:
Wacław wyznaje Klarze, że znajduje się w potrzasku – ojciec przymusza go do ślubu z Podstoliną. Przerażona Klara nie wie, co robić. Papkin ostrzega ich, że Cześnik czyha na Wacława i zrobi wszystko, by go pojąć w niewolę.

Scena 8:
Na uciekającego Wacława trafia Cześnik i natychmiast przedstawia mu propozycję. Chce, żeby młodzieniec ożenił się nie z Podstoliną, a z Klarą – i to natychmiast. Wszystko jest przygotowane i wezwano nawet księdza. Młodzi uradowani nie wierzą swemu szczęściu. Odbywa się ślub, a Cześnik zaciera dłonie z radości na myśl o tym, jak wściekły będzie Rejent.

Scena 9, 10, 11:
Dyndalski jest już zmęczony wszystkimi tymi perypetiami. Rejent widzi wychodzących z kaplicy młodych, co go ogromnie denerwuje. Dochodzi do starcia Cześnika i Rejenta. Przekrzykują się w tym, co kto komu złego zrobił.

Scena 12:
Klara prosi wuja i teścia o pogodzenie się i o błogosławieństwo. Wówczas Podstolina wyznaje, że miała być jedynie opiekunką majątku, gdyż tak naprawdę należy on do Klary. To sprawia, że Rejent jest bardziej skłonny do zgody. Ze swoich pieniędzy Klara zapłaci Podstolinie sto tysięcy za zerwanie kontraktu z Wacławem. Mężczyźni się godzą i padają słowa Wacława: “Tak jest – zgoda, A Bóg wtedy rękę poda”.

Kliknij poniżej, by sprawdzić swoją wiedzę o „Zemście”: