Zapożyczenia

Historia zapożyczeń z innych języków

Języki innych narodów od dawna wywierają wpływ na polszczyznę. Najpierw łacina, do epoki renesansu język, w którym tworzyli polscy literaci, później czeski, niemiecki, rosyjski, włoski, francuski, aż wreszcie dzisiaj angielski – wszystkie one miały i mają olbrzymi wpływ na zasób leksykalny języka polskiego. Spowodowane było to kontaktami handlowymi, prowadzonymi wojnami i zawieranymi sojuszami, pochodzeniem przejmowanych towarów i nowinek, a także po prostu – modą. Zapożyczenia są zazwyczaj nieuniknione. Zagrożenie stanowią wówczas, gdy są nadużywane.

Wśród zapożyczeń wyróżnia się:

• zapożyczenia właściwe – wyrazy w postaci oryginalnej lub nieznacznie zmienionej, np. keczup (z języka angielskiego ketchup), burmistrz (z niemieckiego Bürgermeister) i szofer (z francuskiego chauffer),
• zapożyczenia semantyczne – na ogół następuje rozszerzenie znaczenia wyrazu polskiego, jak w wyrazach mysz, komórka czy okno, które nabrały nowego znaczenia,
• zapożyczenia strukturalne (inaczej kalki językowe) – polegają na tłumaczeniu całych wyrazów obcych lub ich cząstek, dzięki czemu słowa te nie brzmią obco. Przykładem może być nastolatek pochodzące od angielskiego teenager,
• a także cytaty, czyli zapożyczenia przejęte w niezmienionej formie, np. bye-bye z angielskiego.

Czy zapożyczenia są zagrożeniem dla języka polskiego? 

Nadużywanie wyrazów obcych jest dużym problemem. Szczególnie dla starszych ludzi zrozumienie nazw angielskojęzycznych może być problemem, gdy w przestrzeni publicznej nadużywa się wyrazów takich jak happening, event, pijar czy pay per view. Wśród młodzieży często nadmiernie używane są zwroty typu hi, bye, super, sorry, renting, ok, boomer 😉 

Pamiętajmy o tym, by starać się nie nadużywać wyrazów zapożyczonych, szczególnie wtedy, gdy możemy użyć wyrazu rodzimego. Nasza wypowiedź powinna być budowana w taki sposób, by każdy potrafił ją zrozumieć, oraz by prezentowała nas jako świadomego i wykształconego użytkownika języka polskiego.  

Zapożyczenia z języka angielskiego – anglicyzmy

• aut, event, grill, bekhend, 
• badminton, bobslej, blues, bajt,
• biznes, biznesmen, boom, broker
• country, cheeseburger, chipsy,
• debel, derby, doping, dżokej, disco,
• dżinsy, dressing, hokej, hamburger,
• hot dog, happy end, flesz, 
• forhend, fast food, kompakt,
• komputer, kontener, lider, lunch,
• leasing, logo, laptop, mecz,
• menedżer, monitoring, market,
• marker, net, notebook, open, 
• outsider, playback, popcorn,
• puzzle, ring, ranking, stres, 
• serwer, skaner, sponsor, sandwich,
• show, trend, teflon, tost, thriller
• walkman, weekend

Zapożyczenia z języka francuskiego – galicyzmy

• awangarda, awans, batalia,
• fryzyjer, gorset, kadet, parol
• szarża, perfumy, makijaż
• apaszka, krawat, szal
• kostium, bagietka, salon
• beza, garsonka, szezlong
• salon, lustro, szarlotka
• witraż, żyrandol, a propos
• bon ton, dama

Zapożyczenia z języka łacińskiego – latynizmy

• aforyzm, akt, apetyt, dieta
• centrum, dedykacja, religia
• dialog, formuła, kolor
• lament, dokument, sejm
• reforma, proponować
• procesja, sukces, mores
• febra, fortuna, aktor
• architekt, medyk, fosa
• kolumna, korona, tron
• kamera, wikt, aparat

Zapożyczenia z języka włoskiego – italianizmy

• bandera, banda, bandyta
• bank, bankiet, bomba
• bransoleta, facjata, fraszka
• gracja, katafalk, kredyt
• marcepan, maszkara, zbir
• parapet, szpada, tort
• tulipan, awizować, bankietować

Zapożyczenia z języka czeskiego – czechizmy

• bawełna, duchowieństwo
• hołota, jedwab, książę
• kuchnia, masarz, wesele
• serce, zakonnik, Władysław
• wesoły, własny, odkąd
• mego, twego, swego, pożegnać

Zapożyczenia z języka niemieckiego – germanizmy

• obcas, brak, bruk, cukier
• brytfanna, bursztyn, cło
• cytryna, dach, drukować
• fałsz, farba, folwark
• futro, grosz, gwałt, taniec
• hak, hamować, gałgan
• handel, hełm, klejnot
• los, maszt, pielgrzym, ratusz

Zapożyczenia z języka rosyjskiego – rusycyzmy

• kibitka, samowar, dacza
• gieroj, hałas, morda, tuman
• krynica, ohydny, błaho, car
• chałtura, ciut, zsyłka, gułag
• łagier, sputnik, kołchoz
• czajnik, krasa, jarmułka

Zapożyczenia z języka tureckiego – turycyzmy

• basza, bazar, bohater, buhaj
• bukłak, buława, giaur, haracz
• jasiek, jasyr, kajdany, kaleka
• kozak, kurhan, szarańcza
• tapczan, torba, ułan, atłas
• chałwa, wataha