Gdzie stawiać przecinki?

Przecinki w wyliczeniach

Przecinki stosujemy w wyliczeniach i podczas wymieniania jakichś elementów. Co ważne, muszą to być elementy tego samego typu, np. same przedmioty, cechy czy czynności. Przykłady takich wyliczeń to:

Ola kupiła ser, pomidory, oliwki, chleb.
Uroda Mileny była subtelna, delikatna, eteryczna.
Postanowili zwiedzać, plażować, spacerować, jeść do syta.
Zaprosiłam na grilla Krystiana, Marka, Izę, Basię.

Uwaga! Jeśli wymienione elementy nie są równorzędne, nie należy stawiać pomiędzy nimi przecinka:

Założę swoją ulubioną niebieską sukienkę.
Najpierw rozwiążę najprostsze zadanie tekstowe.

Przecinki we wtrąceniach

Przecinkami oddzielamy w zdaniu wtrącenia i zwroty do kogoś. Jeśli znajdują się one w środku zdania, oddzielamy je przecinkami z obu stron.

Danie, moim zdaniem, wyglądało smakowicie.
Wakacje, mam nadzieję, będą udane.
Zaparzyć ci, mamo, herbatę?
Proszę pana, tutaj nie wolno wchodzć.
Termin, proszę państwa, ustalimy jutro.

Przecinki w zdaniach złożonych współrzędnie

Przecinki stawiamy zawsze pomiędzy częściami składowymi zdań złożonych współrzędnie przeciwstawnych i wynikowych (czyli przed spójnikami takimi jak: ale, lecz, jednak, zaś, natomiast, więc, zatem, toteż, dlatego).

Uwielbiam pomidory, ale jestem na nie uczulona.
Pada deszcz, jednak pójdę na spacer.
Pytasz, zatem ci odpowiadam.
Kocham czytać książki, natomiast ty wolisz oglądać filmy.
Zdenerwowałaś mnie, więc się do ciebie nie odzywam.

Z kolei pomiędzy częściami składowymi zdań złożonych współrzędnie łącznych i rozłącznych, czyli przed spójnikami takimi jak: i, oraz, zarazem, też, także, ani, albo, lub, czy, bądź nie stawiamy przecinków.

Kocham podróże i często wyjeżdżam.
Zrobię obiad lub posprzątam dom.
Wykonałem zadanie oraz zgłosiłam to nauczycielowi.
Zdecyduję się na ten krok albo dokładniej rozważę za i przeciw.

Uwaga! Przecinki przed spójnikami i, oraz, zarazem, też, także, ani, albo, lub, czy, bądź należy postawić w sytuacji, gdy w jednym zdaniu się one powtarzają, np.

I było pysznie, i smacznie, i niedrogo.
Ani nie jadłam, ani nie piłam, ani nie tańczyłam.
Albo mi pomożesz, albo zrobię to sam.

Przecinki w zdaniach zlożonych podrzędnie

Pomiędzy częściami składowymi zdań złożonych podrzędnie zawsze stawiamy przecinki. Dotyczy to również konstrukcji z imiesłowowym równoważnikiem zdania. Oznacza to, że przecinki stawiamy przed takimi spójnikami jak: że, ponieważ, bo, aby, choć, czy, jeżeli, oraz przed zaimkami względnymi, np. kto, co, komu, gdzie, jak, tam. Przykłady zdań złożonych podrzędnie to:

Zakomunikował nam, że nie może iść.
Podskoczył, ponieważ zauważył węża.
Zawróciłam, aby zamknąć drzwi na klucz.
Pójdę tam, choć nie mam najmniejszej ochoty.
Zwycięży ten, kto dobiegnie pierwszy.
Zapytaj, jaka jest cena tej bluzki.
Wrócił tam, gdzie się poznali.
Gdzie nie wylądujemy, tam się dobrze bawimy.
Biegnąc, rozmyślała o pracy.
Ugotowawszy obiad, zawołał rodzinę.

Dwa ostatnie zdania to konstrukcje z imiesłowowymi równoważnikami zdania. W nich również stawiamy przecinki, niezależnie od tego, czy imiesłów jest sam w swojej części, czy towarzyszą mu określenia.

Przecinek jako pauza

Należy pamiętać, że przecinek ilustruje zwykle krótką pauzę, która jest bardziej lub mniej zauważalna podczas mówienia. Jednym z najprostszych sposobów, by sprawdzić, czy właściwie używasz przecinków w swojej wypowiedzi, jest przeczytanie jej na głos i robienie krótkich przerw tam, gdzie postawione zostały przecinki.

Niepoprawne	Poprawne
Miasto w, którym się urodziłam.	Miasto, w którym się urodziłam.
Sklep do, którego nie weszłam.	Sklep, do którego nie weszlam.
Obudzę cię chyba, że sam zaśpię.	Obudzę cię, chyba że sam zaśpię.
Odwiedzę was mimo, że nie mam ochoty.	Odwiedzę was, mimo że nie mam ochoty.