W literaturze kontrast polega na zestawieniu ze sobą dwóch przeciwstawnych obrazów, charakterów lub wartości. Zwykle służy podkreśleniu różnic bądź uwydatnieniu cech danej rzeczy.
Przykładowe zestawienia kontrastowe w literaturze:
- Alina (uczciwa, rumiana blondynka, szczera) i Balladyna (przebiegła, chciwa brunetka o alabastrowej cerze) w tragedii Juliusza Słowackiego „Balladyna”,
- Cześnik (jowialny, szczery, gwałtowny, słusznej postury) i Rejent (niski, szczupły, pochylony, chytry i knujący) w komedii „Zemsta” Aleksandra Fredry,
- Tomek Canty (ubogi chłopiec ze zwykłej mieszczańskiej rodziny) i Edward Tudor (królewicz, syn króla Henryka VIII) z powieści Marka Twaina „Książę i żebrak”,
- Królowa (zła, piękna, o lodowym sercu) i Śnieżka (również piękna, lecz o dobrym i czystym sercu) z baśni „Królewna Śnieżka” braci Grimm.
- Polscy rycerze (honorowi, słowni i oddani królowi) i Krzyżacy (przebiegli, kłamliwi i kierujący się chęcią zemsty, władzy i zysku) z powieści historycznej „Krzyżacy” Henryka Sienkiewicza.
Język polski 